Początkowo drogę marynarzom wskazywały ogniska rozpalane na brzegach. Później nawigację miały ułatwiać wieże, na których palono ogień. Stawiano je na wzniesieniach i budowano coraz wyższe, aby zwiększyć widoczność i zasięg. Z upływem setek lat latarnie udoskonalano. Każda była budowana inaczej, aby łatwo było je odróżnić. Ogień rozpalano drewnem, a później węglem, woskiem, olejem i gazem. Przełom nastąpił w XIX w., kiedy to w roku 1824 Francuz Augustin Fresnel skonstruował aparat optyczny, w którym główną rolę odgrywały soczewki skupiające światło. 35 lat później zastosowano światło elektryczne z wykorzystaniem lamp łukowych.
Jednym z siedmiu cudów świata była starożytna latarnia na wyspie Faros koło Aleksandrii. Została zbudowana w latach 300-280 p.n.e. przez architekta Sostratosa z Knidos. Miała wysokość 120 m i trzy kondygnacje. Pierwsza była czworoboczna, druga sześcioboczna, a najwyższa – okrągła. Ognisko na szczycie latarni było widoczne z odległości ok. 56 km. W dzień dymem wskazywała żeglarzom drogę do Aleksandrii, a w nocy ogniem. Podobno od Faros miały zapożyczyć swój kształt wieże meczetów. Latarnia przetrwała kilkanaście wieków. Niestety trzęsienie ziemi w 1302 r. prawie doszczętnie ją zniszczyło. Obecnie w ruinach jej najniższej kondygnacji mieści się fort wojskowy, a słowo „faros” w wielu językach oznacza latarnię morską.
Na świecie najstarszą działającą latarnią jest La Coruna, znajdująca się w północnej Hiszpanii i nazywana wieżą Herkulesa. Zbudowano ją na miejscu wcześniejszej latarni, zniszczonej przez cesarza Trajana w II w. n.e. Z kolei latarnią o największym zasięgu jest Le Creac’h z 1863 r., znajdująca się we Francji na wyspie Quessant. Natężenie światła tej latarni wynosi 500 mln candeli, a zasięg to 80 mil morskich, czyli ok. 148 km. Dla porównania najjaśniejsza polska latarnia w Gdańsku Porcie Północnym ma światło o nastężeniu 1,5 mln candeli. Natomiast najwyższą latarnią na świecie jest prawdopodobnie stalowa latarnia w parku Yamashita w Japonii. Ma ona 106 metrów wysokości.
Przejdźmy jednak na grunt Polski. W swoim niewielkim kraju posiadamy aż 15 latarni morskich, które wskazują marynarzom drogę do portu, a w dzień służą turystom.
Oto i one:
1. Świnoujście
Latarnia służąca portom w Świnoujściu i w Szczecinie. Należy do latarni, którym można przypisać kilka przedrostków „naj”: jest najwyższą latarnią w Polsce – ma 68 m wysokości, ma miano jednej z najstarszych latarń, jest najbardziej cofnięta na południe i ma najsilniejsze źródło światła – żarówkę o mocy 4200 W.
2. Kikut
Jest to latarnia, która powstała z przerobionej wieży widokowej. Jest najwyżej położoną polską latarnią. Stoi na 76-metrowej wydmie. Tylko w tej latarni na 15 innych, nie ma latarnika, ponieważ jest całkowicie zautomatyzowana.
3. Niechorze
Ma aż osiem boków. Na galerię wiedzie 210 schodów. Osoby z lękiem wysokości mogą mieć kłopoty z podziwianiem widoków roztaczających się z tej wysokiej – 45-metrowej – latarni.
4. Kołobrzeg
Historia latarni sięga XVII wieku. Obecna, pochodząca z lat 40. XX w. została zbudowana na forcie z lat 1832-36. Ta latarnia wysyła najkrótsze sygnały – sekunda światła po dwóch sekundach przerwy.
5. Gąski
Latarnia w Gąskach słynie z najładniejszych schodów z granitu. Materiały do budowy zostały dostarczone oczywiście drogą morską.
6. Darłowo
Jest położona tak blisko morza, że zimą jej ściany bywają skute lodem. Na wieżę wchodzi się po drewnianych schodach, które zmieniają się w wysoką i stromą metalową drabinkę.
7. Jarosławiec
Ma najciekawszą historię budowy. Pierwsza latarnia powstała na skraju wsi, ok. 400 metrów od brzegu. Okazało się jednak, że była za niska. Zasłaniały ją dachy budynków i świerkowy las. Ponieważ mieszkańcy nie zgodzili się na wycięcie lasu, a podwyższenie wieży było niemożliwe ze względu na słabą konstrukcję, wybudowano drugą latarnię. Znajduje się ona w samym środku miasteczka, przy głównej ulicy.
8. Ustka
Okna tej latarni umieszczone są tylko od strony morza, dzięki czemu światło nie przeszkadza mieszkańcom miasta. W niezmienionym stanie przetrwała od 1892 r.
9. Czołpino
Można powiedzieć, że jest samotna, bo stoi oddalona od brzegu ok. kilometra. Ze względu na położenie w rezerwacie przyrody jej zwieńczenie zabezpieczono siatką ornitologiczną przed lecącymi do światła ptakami.
10. Stilo
Bardzo kolorowa latarnia. Jest pomalowana w pasy: czerwony, biały i czarny. Została skręcona śrubami ze stalowych segmentów. Również oddalona od morza o ok. kilometr.
11. Rozewie
To najstarsza polska latarnia morska. Jej początki sięgają czasów średniowiecza. Obecną latarnię uruchomiono 15.11.1822 r. Lubią ją polscy marynarze, bo kiedy pojawia się na horyzoncie, wiedzą, że dopływają do domu. Jeszcze tylko zakręt i będzie Gdynia. Oprócz tego ma największy zasięg światła, bo widać ją z odległości 26 mil morskich, czyli ok. 48,2 km. Nieustannie walczy z Jastrzębią Górą o miano najbardziej na północ wysuniętego skrawka Polski. Aktualnie za taki uznawana jest Jastrzębia Góra, ale niewątpliwie jest to najbardziej wysunięta na północ latarnia w Polsce.
12. Jastarnia
Razem z latarnią morską Stilo są jedynymi całkowicie metalowymi latarniami w Polsce. Oprócz tego latarnia w Jastarni ma miano najniższej, jej wieża ma tylko 17 m wysokości.
13. Hel
Z tej pięknej latarni rozpościera się widok o bardzo szerokim zasięgu. Tylko z niej można zobaczyć jednocześnie latarnie morskie w Jastarni, Rozewiu i Porcie Północnym oraz światło z wieży Zakładu Balneologicznego w Sopocie. Przy dobrej pogodzie widać również latarnię w Krynicy Morskiej.
14. Gdańsk
Najmłodsza latarnia na polskim wybrzeżu znajduje się w Porcie Północnym w Gdańsku. Została uruchomiona w 1984 r. i zastąpiła latarnię w Wisłoujściu. Jej nowoczesna konstrukcja w niczym nie przypomina typowych latarni.
15. Krynica Morska
Jest bardzo trwała, bo zbudowano ją w betonu. Doskonale widać z niej miasta po drugiej stronie zalewu – Tolkmicko i Frombork. Przy dobrej pogodzie widać z niej również światła Helu i Gdańska.
Na zakończenie należy wspomnieć, że mamy jeszcze dwie polskie latarnie poza granicami naszego kraju. Latarnia morska Arctowski znajduje się na Antarktydzie i została uruchomiona w 1978 roku. Stanowi okrągłą metalową wieżę, pomalowaną w poziome białe i czerwone pasy, a na nich czarny pionowy napis „ARCTOWSKI”. Z kolei latarnia morska Polskiej Stacji Polarnej Hornsund położona jest na wyspie Spitsbergen w Arktyce. Powstała w 2006 roku, a na cześć docenta Piotra Glowackiego, pseudonim Uwe, otrzymała imię UWE-1.
Autor tekstu: Marlena Wojtalik
