Biebrzański Park Narodowy został utworzony w 1993 roku, ale jego historia sięga lat międzywojennych. W 1926 roku ludzie zdawali sobie sprawę z unikatowego znaczenia przyrodniczego obszaru, dlatego powstały dwa rezerwaty: Czerwone Bagno, które przetrwało do dziś, i Grzędy. Oba miały chronić zagrożone wyginięciem łosie i naturalny drzewostan obszaru.
Położenie
Biebrzański Park Narodowy znajduje się w woj. podlaskim i jest największym parkiem narodowym w Polsce o obszarze 592,23 km2. Słynne Bagna Biebrzańskie zajmują 23 hektary, reszta Parku to grunty rolne i obszary leśne. Ze względu na rzadko spotykane w Europie tereny bagienne i torfowe oraz niezwykle zróżnicowaną faunę i florę, 5 hektarów BPN jest objętych ochroną ścisłą.
Wody
Park obejmuje obszar od doliny Biebrzy do ujścia do Narwi. Dolina Biebrzy dzieli się na trzy baseny. Basen Północny ma 40 km długości i jest szeroki na 3 m. Charakteryzuje się występowaniem torfu i ostańców morenowych. Basen Środkowy wyróżnia się piaszczystymi wydmami a także zalegającym żwirem i piaskami. Basen Południowy jest uważany za najbardziej naturalny. Tu Biebrza meandruje, czyli tworzy charakterystyczne zakola. Obecne są też pasy wydm i wyniesienia mineralne.
Fauna
Najsławniejszymi mieszkańcami BPN są niewątpliwie łosie. Park stanowi dom dla ok. 400 łosi, co czyni go największym skupiskiem tych zwierząt w Polsce. Wpływ na to ma wyjątkowe ukształtowanie terenu, bogatego w torfowiska i bagna. Jednak nie tylko łosie upodobały sobie Biebrzański Park Narodowy. To również miejsce zamieszkania wilków, przemieszczających się tu całymi watahami. Na Bagnach Biebrzańskich równie często można spotkać bobry, wydry, jelenie, sarny, dziki i wiele innych zwierząt, w tym małych ssaków takich jak orzesznica, nornik północny, ryjówka malutka i smużka. W Twierdzy Osowiec co roku zimuje 10 gatunków nietoperzy, w tym zagrożony wyginięciem nocek łydkowłosy.
Biebrzański Park Narodowy to też prawdziwy raj dla ornitologów i wszystkich innych interesujących się ptakami. Najlepiej zabrać ze sobą lornetkę, bo z pewnością jest na co popatrzeć. Na przykład, występują tu znane wszystkim Polakom bieliki, a także żurawie, dubelty, kropiatki, orliki, rybitwy, wodniczki. Nie sposób wymienić wszystkich gatunków ptaków, bo jest ich tu około 270. Aby je chronić, cały Park został włączony do spisu ostoi ptaków Important Bird Areas i jest chroniony prawnie.
Sama Biebrza liczy 36 gatunków ryb, między innym szczupaki, sumy, węgorze, klenie, okonie. W rzece można też spotkać bardzo rzadkiego minoga ukraińskiego, objętego ścisłą ochroną.
W Biebrzańskim Parku Narodowym występuje dwanaście gatunków płazów. Są to np. żaby, ropuchy, kumaki, grzebiuszki ziemne i rzekotki drzewne. Jest tu również pięć gatunków gadów. Są to m.in. żmije zygzakowate, zaskrońce, jaszczurki.
Biebrzański Park Narodowy jest też zamieszkany przez liczne bezkręgowce. Najliczniejszą grupę stanowią motyle, których gatunków jest tu ponad 700. Oprócz motyli żyją tu również pająki (448 gatunków), chrząszcze (500 gatunków), chruściki (42 gatunki) i 19 gatunków pijawek.
Flora
Lasy stanowią jedną czwartą powierzchni BPN. Występujące tu typy siedliskowe lasu to: bór (suchy, świeży, wilgotny, bagienny, mieszany), lasy mieszane (świeże, wilgotne, bagiennie,), ols typowy i ols jesionowy. W tych lasach najczęściej spotykane drzewa to brzoza, olsza czarna i sosna.
W Parku znajduje się około 1000 roślin naczyniowych , z których 90 jest objętych ścisłą ochroną, a 45 wpisanych na “Czerwoną listę roślin naczyniowych zagrożonych w Polsce”. Są to np. płesznik zwyczajny, zaraza niebieska, niebielistka trwała, zanokcica zielona, widlak wroniec, brzoza niska, wierzba lapońska.
W całej dolinie Biebrzy występują 73 zespoły roślinne. Niezwykle cenne są zbiorowiska turzycowo-mszyste i mechowiskowe, w których skład wchodzą zanikające w całym kraju gatunki.
Inne atrakcje
- Twierdza Osowiec- położona w gminie Goniądz, XIX wieczna twierdza zaporowa, uważana za jedną z najnowocześniejszych na świecie. Nigdy nie została zdobyta.
- Carski Trakt- 35 kilometrowa droga prowadząca od Laskowca do Goniądza. Została zbudowana na przełomie XIX i XX wieku na potrzeby Twierdzy w Osowcu. Jadąc Carskim Traktem można podziwiać BPN w całej okazałości: często przy drodze spotykane są łosie, sarny, a także budujące tamy bobry. Przy drodze znajduje się wieża widokowa. To świetne miejsce do obserwacji ptaków.
- Góra Strękowa- w tej małej wsi znajduje się wzniesienie, z którego doskonale widać całą dolinę Narwi. Niegdyś na jej szczycie kapitan Władysław Raginis dowodził obroną Wizny. To wydarzenie zostało upamiętnione pomnikiem ku czci walczących.
- Kanał Augustowski- handlowy szlak wodny powstały w XIX wieku, mający uniezależnić Polskę od pruskich represyjnych ceł. Kanał łączy rzekę Nettę i Czarną Hańczę i jeziora augustowskie. Jest wpisany do rejestru zabytków.
Oprócz wymienionych atrakcji znajduje się tu wiele szlaków pieszych, rowerowych, konnych i kajakowych. Dzięki nim na własne oczy można zobaczyć naturalne piękno Biebrzańskiego Parku Narodowego. Ale trzeba też realnie ocenić swoje możliwości. Niektóre z tych szlaków w zależności od pogody mogą być niezwykle trudne do pokonania samemu, więc należy dokładnie się z nimi zapoznać i w razie potrzeby wynająć licencjonowanego przewodnika.
Uważaj na:
- Łosie. Na terenie BPN trzeba mieć oczy dookoła głowy. Częste są tu wypadki spowodowane przez łosie, które w najmniej oczekiwanym momencie mogą wyjść na drogę. Szczególnie trzeba uważać o zmierzchu, bo o tej porze zwierzęta wychodzą najczęściej. Bardzo ostrożnym należy być na Carskim Trakcie, gdyż tam nie ma siatek i wilczych oczu występujących na krajowych drogach, przez co łatwo potrącić łosia.
- Migrujące płazy. To może być ciężkie zadanie, bo są niewielkich rozmiarów, ale szczególną ostrożność należy zachować w miesiącach marzec- maj, bo w tym czasie płazy zmierzają do miejsc rozpłodu, niestety często ginąc na drodze.
- Nigdy nie schodź z wyznaczonych szlaków, bo na bagnach łatwo jest zabłądzić. Pamiętaj, że jest bezwzględny zakaz wjeżdżania samochodem na szlaki turystyczne. Niektóre szlaki mogą być czasowo wyłączone z użycia ze względu na zagrożenie pożarowe, lęgi ptactwa itp.
Autor: Katarzyna Sobańska
