Risan
Risan (łac. Risinium, wł. Risano) to niewielkie miasteczko południowo-zachodniej części Czarnogóry i najstarsza osada Zatoki Kotorskiej nad Adriatykiem. Leży na skraju Zalewu Risańskiego. Okalają je dwa pasma górskie – Ledenice (od wschodu) oraz Zvećana (od zachodu). Najwyższym wzniesieniem miasta jest Gradina (202 m n.p.m.). Risan sąsiaduje z miejscowościami: od północy z Crkvice, od południa z Tivat. Leży na północny wschód od Herceg-Novi.
Historia
W czasach rzymskich miasto nosiło nazwę Risinum. Wówczas stanowiło część prowincji Illyricum (l. 509 – 27 p.n.e.), a później Dalmatia (w l. 27 p.n.e. – 395 n.e.). Największy rozwój miasta przypadał na I i II wiek n.e., kiedy było ono najludniejszym miejscem w regionie (ok. 10 tys. ludzi). Z tego okresu pochodzą wielkie pałace z greckiego marmuru oraz 5 mozaik rzymskich, będących monumentem bogactwa Risanu. Wśród nich jedyny na Bałkanach wizerunek Hypnosa, greckiego boga snów.
Pierwsza wzmianka o mieście Risan sięga IV wieku p.n.e. Było ono ważną twierdzą Ilirii. Dawała schronienie królowej Teucie podczas trwania wojen iliryjskich. W niedługim okresie jej władania miasto stało się stolicą imperium. Posiadało własną mennicę, w której wybijano monety.
Na początku VII wieku ataki ze strony Awarów i Słowian zniszczyły Risan. W X wieku miasto znalazło się w granicach Cesarstwa Bizantyjskiego. W średniowieczu bardzo straciło na swoim prestiżu i od tamtej pory nie udało mu się odzyskać swej dawnej sławy i świetności.
W 1466 roku Wenecjanie w zamian za miasta Risan i Herceg Novi położone w Zatoce Kotorskiej zaoferowali wyspę Brač i pałac w Splicie. W 1482 roku w wyniku rozprzestrzenienia się Imperium Osmańskiego miasto zajęli Turkowie. A po kongresie wiedeńskim w 1815 roku Risan wraz z całym regionem zostały przyłączone do Królestwa Dalmacji. W XX wieku wchodził już w skład Socjalistycznej Republiki Jugosławii, a w latach 2003 – 2006 republiki federacyjnej Serbii i Czarnogóry. Aby od 3 czerwca 2006 roku należeć do niepodległego państwa Czarnogóry.
Turystyka
Turyści w Risan nie mogą się nudzić. Miasto jest przepełnione licznymi atrakcjami. Pasjonaci nurkowania i kąpieli zaznają je w wodach Zatoki Kotorskiej, miłośnicy górskich wędrówek znajdą ciekawe szlaki górskie. Na rogatkach miasta zlokalizowana jest jaskinia krasowa dla wielbicieli wytworów geologicznych.
Miejsca do odwiedzenia w Risan:
- Skwer z pomnikami poległych za wolność i socjalizm – znajduje się obok Cerkwi św. Piotra i Pawła.
- Cerkiew św. Piotra i Pawła – powstała w 1601 roku. Składa się z trzech naw z dzwonnicą po stronie zachodniej. Ściany we wnętrzu obiektu (ikonostas) powstały w Rosji, a udekorowane zostały w Wenecji.
- Pałac Iveliciów z XVIII wieku. Trzykondygnacyjny budynek z kwadratowym dziedzińcem otoczonym murem.
- Mozaiki z czasów rzymskich (rimski ostatoci) – oddalone o 50 m od Cerkwi św. Piotra i Pawła. Pod zadaszeniem znajduje się wybitna mozaika z II w. n.e., przedstawiająca unikatowy wizerunek Hipnosa, boga snu.
- Ruiny tureckich fortów Grvkac i Ledenice
- Monastyr Banja z XII wieku
Risan jest idealnym miejscem wypadowym do zwiedzania całej Czarnogóry i wybrzeża Adriatyku.
- 2 km do Perastu – miasto zamkniętych okiennic z klasztorem „Sveti Dorde” i kościołem „Gospa od Skrpiela”
- 17 km do Kotoru – miasto zabytkowych budowli z charakterystyczną średniowieczną urbanistyką.
- 40 km od Budvy – jeden z najpopularniejszych ośrodków wypoczynkowych w Czarnogórze.
- 70 km do Dubrovnika – niegdyś ośrodek handlu rangi europejskiej, a dziś miasto portowe i turystyczne.
- 110 km do Podgorica – największe miasto i stolica Czarnogóry.
Demografia i kultura
Risan to miasto zasiedlane przez ok. 2 tys. mieszkańców. Językiem urzędowym jest czarnogórski. Religią dominującą – prawosławie. Jednostka monetarna to 1 Euro. Ubiór – brak ograniczeń. Wyłącznie w przypadku kościołów, cerkwi lub meczetu postulowane jest stosowne ubranie (kobietom nie wolno wejść do meczetu z odsłoniętymi włosami, ramionami oraz nogami. Wchodząc należy zdjąć buty). Od 1979 roku miasto wraz z okalającym je regionem zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO jako część tzw. Przyrodniczego i Kulturowo – Historycznego Regionu Kotoru.
Informacje praktyczne:
Risan to spokojne, niewielkie miasteczko, w którym czas płynie powoli. Znajdują się w nim:
Plaże – łagodne z drobnym grysem:
- Carina w 2002 roku zdobyła nagrodę Plava Zastava (Niebieska flaga);
- Kolona (obok dyskoteki Corte);
- Stara Slanica (dzika plaża od strony Kotoru);
- Bajova Kula (w miejscowości Drażin Vrt lub Morinj, oddalone ok. 3-5 km od Risan).
Plaże dysponują świetnie zorganizowanym zapleczem do uprawiania sportu. Istnieje możliwość nauki pływania, surfingu. Popularne są także żeglarstwo i nurkowanie.
- Hotele – ok. 17 pensjonatów i willi o różnym standardzie. Posiadają doskonałą bazę rekreacyjną i place zabaw dla dzieci.
- 4 restauracje (Stare Ure, Risan, Hipnos, Park),
- bary szybkiej obsługi i pizzerie (Riva, Hipnos, Corte),
- 4 kawiarnie,
- 4 sklepy spożywczo – przemysłowe m.in.: pawilon Roda, Elea (czynne w okresie letnim do godz. 24 od poniedziałku do niedzieli),
- targ ze świeżymi owocami, warzywami i rybami – czynny do późnych godzin wieczornych. Co niedziele zjeżdżają tam wytwórcy miejscowych specjałów takich jak: sery, szynki, kajmaku, oliwy z oliwek, rakiji, wina, miodu.
- ośrodek zdrowia z apteką,
- szpital,
- dyskoteki (Corte, Marinero, Mao).
Zarówno Risan, jak i całą Czarnogórę najwygodniej zwiedzić poruszając się samochodem albo rowerem. Transport publiczny kursuje pomiędzy większymi miastami. W całym kraju oznaczonych przystanków jest niewiele. Dobrze jest zapoznać się z mapą i zapytać kierowcę czy jedzie przez daną miejscowość, do której chcemy dotrzeć. W ostateczności istnieje możliwość zatrzymania autobusu gdziekolwiek na drodze. Zazwyczaj kierowcy zabierają autostopowiczów.
Informacje o rozkładzie jazdy można uzyskać, dzwoniąc pod numery telefonów większych dworców autobusowych – Podgorica: +382 81 620430; Bar: +382 85 314449; Petrovac na moru: +32 86 461510; Budva: +382 86 56000; Kotor: +382 82 25809; Herceg Novi: +382 82 51225; Ulcinj: +382 85 81225; Tivat: +382 82 61620; Kolašin: +382 81 87141; Bijelo Polje: +382 84 21488; Cetinje: +382 86 21052; Nikšić: +382 83 21067; Žabljak: +382 872 61318; Pljevlja: +382 872 81040.
Dojazd do Risan
- Podróż pociągiem
Wymaga dwóch przesiadek – w Budapeszcie i w Belgradzie (lub Suboticy). Stamtąd należy udać się do Baru (z Belgradu do Baru codziennie kursuje kilka pociągów). Podróż nocnym pociągiem z Belgradu do Baru trwa ok. 9 godzin. Do Podgoricy przybędziemy ok. godz. 6.00. Ostatni odcinek trasy kolejowej wiedzie przez niezwykle malowniczy kanion rzeki Moračy. Również odcinek Podgorica – Bar jest bardzo widowiskowy. Z Baru do Risan pozostaje 70 km, które można pokonać autobusem.
- Podróż autokarem
Możliwa jest głównie w sezonie letnim, dzięki biurom podróży, które oferują wczasowiczom wypoczynek na wybrzeżach Czarnogóry zapewniając im dowóz. Najbardziej dogodny jest przejazd autokarem przez Belgrad, który posiada wiele połączeń autobusowych z czarnogórskimi miastami. Tamtejszy dworzec autobusowy (autobuska stanica) znajduje się blisko dworca kolejowego (po lewej stronie od głównego wejścia). Wysokość cen biletów zależy nie tylko od odległości, lecz także od przewoźnika i bywają czasem dość zróżnicowane. Bilet z Belgradu do Podgoricy – ok. 22 EUR.
- Podróż samochodem
Czarnogóra posiada status państwa ekologicznego. Na granicy pobierana jest należność od każdego wjeżdżającego pojazdu. Opłata jest na rok, a jej poświadczeniem jest charakterystyczna naklejka przyklejana na przednią szybę samochodu.
Preferowane trasy dojazdu samochodem:
- Przez Czechy, Austrię, Słowenię, Chorwację
Długość trasy: ok. 1420 km.
Czas przejazdu: ok. 17 – 22 godziny
Trasa: Cieszyn (PL) – Ołomuniec (CZ) – Brno (CZ) – Mikulov (CZ) – Drasenhofen (A) – Vien (A) – Gratz (A) – Šentilj (SLO) – Maribor (SLO) – Ptuj (SLO) – Zagrzeb (HR) – Karlovac (HR) – Jeziora Plitwickie (HR) – Sinj (HR) – Split (HR) – Makarska (HR) – Neum (BiH) – Dubrovnik (HR) – Debelji Brieg (MNE) – Herceg Novi (MNE) – Risan (MNE)
- Przez Słowację, Węgry, Chorwację, Bośnię i Hercegowinę
Długość trasy: ok. 1200 km
Czas przejazdu: ok. 18 – 22 godziny
Trasa: Chyżne (PL) – Banská Bystrica (SK) – Šahy (SK), Budapest (H) – Mohac (H) – Udvar (H) – Knezevo (HR) – Osjiek (HR) – Bosanski Samac (BiH) – Zenica (BiH) – Sarajevo (BiH) – Stolac (BiH) – Trebinje (BiH) – (kierunek Niksic) – Risan (MNE)
- Przez Słowację, Węgry i Serbię
Długość trasy: ok. 1250 km
Czas przejazdu: ok. 19 – 25 godzin
Trasa: Chyżne (PL) – Banská Bystrica (SK) – Šahy (SK) – Budapest (H) – Szeged (H) – Horgoš (SRB) – Nowy Sad (SRB) – Belgrad (SRB) – Užice (SRB) – Prijepolje (SRB) – Kolašin (MNE) – Podgorica (MNE) – Budva (MNE)- Kotor (MNE)- Risan (MNE).
Risan nazywane jest rzymskim miastem Czarnogóry z racji dużej ilości zabytków związanych z włoską kulturą oraz historią, w której spory udział miały rzymskie wpływy. Obecnie jest to niewielkie miasteczko portowe, które utrzymuje się przede wszystkim z turystyki. W sezonie, z racji swojego usytuowania, klimatu, uroku oraz ciszy i spokoju przyciąga liczne grono turystów z całego świata.
Autor tekstu: Joanna Fąfara
Zdjęcia: Jarosław Lipiński