Zmieniamy się z „turystów” w „odkrywców”. Czas chcemy spędzać coraz bardziej intensywnie, efektywnie i mądrze. Tradycyjne oferty z katalogów biur podróży nie spełniają już naszych oczekiwań. Nie wystarczy nam podróż do Egiptu w celu podziwiania piramid, czy wyjazd do Paryża by móc zobaczyć Wieżę Eiffla. W związku z tym szukamy takich form spędzania wolnego czasu, które pozwolą nam zregenerować siły fizyczne i psychiczne oraz dadzą nam szansę na poszerzanie horyzontów myślowych. Dla tych turystów, którzy chcą prócz niezwykłych doznań estetycznych uzyskać odpowiedzi na pytania: kiedy, dlaczego i w jaki sposób powstał świat, który nas otacza najlepszą opcją na wypoczynek są wyjazdy geoturystyczne.
Rozwój geoturystyki zaczął się w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, lecz początkowo niewielu o niej słyszało. Obecnie zaczęła zyskiwać na popularności. Jest to przede wszystkim konsekwencją rosnącego zainteresowania turysty otaczającym go światem. Ciekawość ta wynikać może z coraz lepszego wykształcenia społeczeństwa, bogatszych doświadczeń, większej wiedzy o globie ziemskim oraz powstawaniem programów tematycznych poruszających zagadnienia związane ze zjawiskami geologicznymi i geomorfologicznymi. Popularność geoturystyki jest też związana z tym, że zamiast przywozić z podróży pamiątkę w postaci breloczka do kluczy, czy kubka coraz chętniej kolekcjonujemy skały, minerały i skamieniałości, o których po powrocie chcemy dowiedzieć się czegoś więcej. Ta forma turystyki zyskuje również na atrakcyjności ze względu na pojawiający się element ryzyka wynikający z trudnej dostępności do obiektu, który chcemy poznać. Wówczas geoturystyka jest skierowana dla osób posiadających specjalistyczne kwalifikacje, jak choćby odbyty kurs nurkowania w przypadku pasjonatów eksploracji jaskiń czy kopalń zalanych wodą.
Obiektów przyrody nieożywionej, które znajdują się w kręgu zainteresowania geoturystów są miliony. Zaliczamy do nich m.in.: masywy górskie, wybrzeża morskie, ruchome wydmy, formy krasowe, wulkany, wodospady, formy skalne, jaskinie czy ciekawe odsłonięcia geologiczne. Wszystkie łączy jedno: budzą podziw swoją monumentalnością, zdumiewają finezyjnymi kształtami, kolorystyką i niejednokrotnie zmuszają do refleksji nad potęgą i siłą natury. Pasjonaci geoturystyki prócz odwiedzania takich miejsc poszukują dodatkowo odpowiedzi na pytania jaki ciąg procesów zachodzących na powierzchni czy też we wnętrzu ziemi doprowadził do powstania danej formy, jak ona ewoluowała czy też jaka jest jej litologia. Często jednak brak rzetelnej wiadomości geologicznej o genezie danego obiektu czy to w przewodnikach turystycznych czy na tablicach informacyjnych (o ile takowe się w ogóle pojawiają). Wzmianki takiej oczekują nie tylko geologowie, studenci nauk przyrodniczych, czy kolekcjonerzy skał i minerałów, ale także przeciętni turyści i rodzice chcący przybliżyć swoim dzieciom otaczający je świat.
Cudze jak wiadomo chwalimy i zapewne każdy z nas potrafi wymienić kilka spektakularnych pod względem geologicznym i geomorfologicznym miejsc na świecie. Przykładami mogą być: wulkan Etna, pasmo górskie Dolomity, kanion Kolorado, fiordy Norwegii, lodowiec Pasterze w Austrii, pustynia Sahara czy Jeziora Plitwickie w Chorwacji. Co ty dodasz do tej listy?
Nie zapominajmy o naszym kraju. Tutaj także mamy atrakcyjne miejsca do uprawiania geoturystyki, są to m.in.: zachwycający przełom Dunajca w Pieninach, rzeźba polodowcowa Tatr, wydmy łebskie, wąwozy lessowe na Lubelszczyźnie oraz unikatowa jaskinia Niedźwiedzia w Kletnie. Naszej uwadze nie powinien również umknąć obszar Gór Stołowych czy skałki jurajskie w okolicach Krakowa.
Jednak atrakcje geoturystyczne to nie tylko te występujące w naturalnym środowisku przyrodniczym, ale również w środowisku przekształconym przez działalność człowieka. Odwiedzamy wówczas kamieniołomy, kopalnie minerałów oraz trasy podziemne prowadzące wyrobiskami kopalń. Geoturystyka bierze również pod lupę budowle i elementy wyposażenia, urządzenia górnicze służące wydobyciu i przeróbce surowców, a także pozyskane kamienie szlachetne i ozdobne. Gdzie w kraju znajdziemy takie miejsca? Udajmy się do kopalni soli w Wieliczce, kopalni węgla brunatnego w Bełchatowie, kamieniołomu wapieni w Wapiennie, czy też do nieczynnych już kamieniołomów Tumlin koło Kielc lub Zygmuntówka blisko Chęcin. Warto również odwiedzić szyby naftowe w Bóbrce lub tężnie w Ciechocinku. Wizyta w takich miejscach jest fajną alternatywą na niestandardowe spędzenie wolnego czasu. Z takiej wyprawy możemy też przywieźć oryginalne i niepowtarzalne pamiątki – skamieniałości, rzadkie okazy skał i minerałów, a może przez przypadek natrafimy na trop nieznanego do tej pory gatunku zwierząt bądź roślin? Brzmi ciekawie, prawda?
W ostatnich latach, w Polsce zaczęto zwracać szczególną uwagę na możliwość pomysłowego przygotowania takich obiektów do przyjęcia turystów. Działania te skierowano na wyeksponowanie walorów estetycznych, naukowych i kulturowych. W tym celu tworzone są parki tematyczne inspirowane naukami geologicznymi, ścieżki geologiczne, szlaki geoturystyczne, a także geoparki. Te ostatnie są miejscami o wybitnych walorach geologicznych. Często ich powstanie wiąże się z dodatkowymi atutami takiego miejsca np. występowaniem stanowisk archeologicznych, obiektów i obszarów o dużym znaczeniu dla ochrony przyrody lub wartości kulturowych najbliższego regionu. Obecnie na terenie Polski możemy odwiedzić trzy geoparki: obszar wygasłego wulkanu na Górze Św. Anny, Karkonoski Park Narodowy należący do najciekawszych mineralogicznie obszarów Europy, gdzie zapoznamy się wieloma zjawiskami geologicznymi, które zdarzyły się na tym terenie w ciągu ostatnich 500 milinów lat, oraz geopark Łuk Mużakowa – jedyna widoczna gołym okiem z kosmosu morena czołowa. Ideą geoparku jest popularyzacja nauki i spędzania wolnego czasu w interesującym miejscu, bez ograniczeń jakie obowiązują nas na obszarach chronionych. Pamiętajmy jednak, by w takich okolicznościach przyrody zachowywać się rozważnie i szanować to co zostało dla nas turystów przygotowane. Dziedzictwo geologiczne jest dobrem wspólnym i wszyscy powinniśmy mieć możliwość podziwiania tych wyjątkowych miejsc. Odnowienie raz utraconych zasobów geologicznych trwa miliony lat.
Jak widać, geoturystyka daje ogromne możliwości, zarówno dla rozwoju branży turystycznej, jak i samych podróżujących. Już dziś zastanówcie się nad takim wyjazdem, po którym będziecie bogatsi w nowe doświadczenia, przeżycia i wiedzę. Może w następną podróż wybierzecie się z przewodnikiem geologicznym w plecaku?
Autor tekstu i zdjęć: Joanna Żarnowska
