Kuchnia Grecka

Musaka, tzatziki, baklava… czyli kuchnia grecka!

Grecja to nie tylko kraj słynący z antycznej spuścizny widocznej w architekturze, sztuce czy filozofii. Grecja to także kraj niezwykłej kuchni.

Grecy zarówno ci starożytni jak i współcześni przywiązują wielką wagę do jedzenia. Co ważne, mogą przebierać w rozmaitych produktach, które zapewnia świetne położenie geograficzne Grecji. Śródziemnomorska kraina słynie z zasobności w owoce morza, ryby oraz różnorodne skąpane w południowym słońcu owoce i warzywa.

Grecka kuchnia uważana jest za smaczną, nieskomplikowaną, a przede wszystkim za zdrową. Jej podstawę stanowi oliwa z oliwek, pszenica i wino. Inne składniki, bez których nie może obejść się niejedno danie to: warzywa – głównie pomidory i papryka, czosnek, ryby, baranina, liście winogron oraz zioła.

Dawno, dawno temu…

Tradycja kuchni greckiej sięga kilka tysiącleci, niektóre źródła mówią o 4 tysiącach lat. Jednak na greckich stołach niezmiennie królowały i dotąd królują potrawy pszeniczne, wino i oliwa. Początkowo te produkty wraz z rybami wiodły prym, jednak z czasem coraz większą popularność zaczęło zdobywać mięso. Mimo tego w regionach nadmorskich wciąż częściej jada się ryby i owoce morza.

W kuchni greckiej widoczne są wpływy innych kuchni: bałkańskiej, rzymskiej, arabskiej, tureckiej, perskiej, a co ciekawe także kuchni słowiańskiej. Interesujący jest fakt, że, niektóre z dań, z których słynie Grecja mają swoje korzenie właśnie w innych niż greckich tradycjach kulinarnych, tak jak na przykład słynna moussaka, która wywodzi się z kuchni tureckiej.

Co kraj, to obyczaj

Grecja dzieli się na 15 regionów, z których każdy specjalizuje się we własnych tradycjach kulinarnych. Na Krecie potrawy musza być „słono” doprawione, jada się tam często wieprzowinę w postaci choirino kritiko, czyli pieczonych kotletów wieprzowych. Specjalnością na wyspie jest także ser graviera z owczego mleka oraz karczochy. Z kolei w Attyce popularne jest dolmades, czyli gołąbki zawijane w liście winogron oraz musaka. Natomiast na Wyspach Jońskich prym wiodą owoce morza, ryby i makaron, spopularyzowany przez Włochów. Na wyspie Mykonos specjalnością jest zapiekanka serowo – cebulowa oraz suszona wieprzowina. Wyspa Syros z kolei słynie z zapiekanki z cukinii, a na wyspie Sifnos często jada się gulasz z ciecierzycy i ciasto miodowe. Coś na słodko pojawia się także na stołach mieszkańców wyspy Kos – jest to tarta cytrynowa. Zaś na Korfu dominują dania pochodzące z kuchni włoskiej, których podstawą jest makaron. W każdym regionie Grecji królują warzywa i owoce, oliwa z oliwek i ryby, będące podstawowymi miejscowymi surowcami każdej greckiej krainy.

Jak jada się w Grecji?

„Posiłkowy” harmonogram dnia przeciętnego Greka stanowczo różni się od żywieniowych zwyczajów Polaków. Pierwszą różnicą jest brak śniadań w Grecji. Grecy o poranku jeżeli coś konsumują, to są to jedynie drobne przekąski – biszkopty, sucharki, orzeszki, pestki dyni lub placki z dżemem, popijane filiżanką kawy. Drugie śniadanie, czyli tzw. lunch odbywa się dopiero po południu. Kolejno w godzinach od 13.30 do 17.30 spożywa się obiad. I tak dochodzimy do najważniejszego dania dnia, którym jest kolacja. Spożywa się ją bardzo późnym wieczorem około godziny 22, najczęściej w restauracjach lub tawernach. Kolacja składa się z dania głównego, kilku rodzajów serów, oliwek i sałat, a także obowiązkowo zawsze podaje się do niej chleb i często także wino.

Tradycyjnemu greckiemu posiłkowi zawsze towarzyszą zakąski, czyli tzw. mezedes. Do mezedes zalicza się pieczywo, pasty do chleba oraz sery. Najbardziej popularnymi przekąskami są: tzatziki (pasta z fety, czosnku i ogórków), skordalia (pasta czosnkowa), kolokithakia tyganita (smażone kabaczki), piperies tyganites (smażona papryka) oraz pites, czyli greckie placki podobne do ciasta francuskiego.

W Grecji nie spotkamy się ze zwyczajem spożywania dań po kolei, jak ma to miejsce na przykład w Polsce, a odwrotnie – na greckich stołach równocześnie pojawiają się sałatki, drugie dania czy zupy. W centralnym miejscu na stole zawsze znajdziemy koszyk z chlebem  i wodę.

Spożywanie posiłku w Grecji jest fenomenalne, bo wszystko jest tam wspólne. Każdy z biesiadników może sięgnąć do przysmaków na wszystkich talerzach znajdujących się na stole. Grecy uwielbiają spędzać czas właśnie w taki sposób, z rodziną i przyjaciółmi, a dodatkowo z korzyścią dla podniebienia. Każdy posiłek staje się okazją do wyrażania radości i do świętowania! Warto podkreślić, że w Grecji wygląd dania nie liczy się tak, jak jego smak i towarzystwo…

Co jada się w Grecji?

Mięso

W Grecji najczęściej spożywanym mięsem jest jagnięcina i baranina. Więcej mięsa jada się na północy kraju, gdzie znaczną powierzchnię kraju zajmują tereny sprzyjające wypasowi większości zwierząt hodowlanych. Mięso zazwyczaj gotuje się lub opieka na ruszcie. Baraninę wykorzystuje się do przyrządzania jednego z tradycyjnych dań greckich – kleftiko. Mięso podzielone na kawałki doprawia się obficie ziołami, przykrywa ciastem filo a następnie zapieka z cebulą lub ziemniakami.

Innym popularnym daniem może być cielęcina duszona z ziemniakami, czyli moschari kacrolas me patates. Często przygotowuje się także jagnię pieczone z sosem cytrynowym lub karczochami. W wielu potrawach podstawowym składnikiem jest mięso mielone – tak jak na przykład w musace, czyli połączeniu zapiekanych składników – mielonego mięsa, bakłażanów, sera żółtego lub w pewnej odmianie włoskiej lasagne – pasticio, czyli zapiekance z mielonego mięsa, makaronu, pomidorów i żółtego sera.

Kolejne mięsne danie przygotowuje się z marynowanej jagnięciny z dodatkiem papryki, cebulek oraz cukinii i nosi ono nazwę souvlákia co po grecko tłumaczy się jako mała szpada (nawiązująca do charakterystycznego wyglądu potrawy). Natomiast mięsny gulasz (wołowy, drobiowy lub wieprzowy albo nawet z mięsa króliczego) z dodatkiem niewielkich cebulek oraz przypraw – kminku, goździków i cynamonu to greckie stifado, którego smak ubogacić nam może lampka czerwonego wina.

Ryby i owoce morza

W regionach nadmorskich występują przeróżne owoce morza, mięczaki, skorupiaki oraz ryby, z których najbardziej popularną w kraju jest barwena. Ryby są tam bardziej powszechne niż mięso. Grecy twierdzą, że z alkoholem najlepiej współgrają z kolei owoce morza, a szczególnie smażona ośmiornica. Popularne danie z ośmiornicy to htapodi stifado. Często do dań z owoców morza dodaje się ryż, podobnie jak w hiszpańskiej paelli bądź włoskim risotto.

Warzywa i owoce

Odgrywają ogromną rolę w kuchni greckiej. A są to przede wszystkim: pomidory, cukinie, karczochy, bakłażany, sałata, czosnek i cebula. Warzywa często zapieka się, a także nadziewa różnego rodzaju kaszami lub serami. Z warzyw, na przykład z grochu można także zrobić smaczną pastę tzw. favę, lub z fasoli z dodatkiem pomidorów i marchwi przygotować gęstą zupę – phasolladę.

Mówiąc o greckich przysmakach nie sposób pominąć sałatki greckiej, czyli saláta horiátiki (sałatka chłopska, bądź wiejska), która w Polsce zrobiła ogromną furorę. Uległa jednak wielu modyfikacjom, co do składników. Nawet w poszczególnych rejonach samej Grecji sałatka jest różnie przyrządzana. Należy pamiętać, że oryginalna wersja przepisu nie zawiera kapusty ani sałaty. Sałatka powinna składać się z pomidorów, czerwonej cebuli, sera feta, ogórków i czarnych oliwek i być przyprawiona solą, oregano, a na koniec pokropiona oliwą z oliwek. Pokrojone w kostkę kawałki sera feta zwykle miesza się z resztą składników, lecz można spotkać się z innym podaniem sera, który może być położony jako duży plaster na wierzchu dania lub na zupełnie osobnym talerzu.

Z owoców w Grecji najbardziej rozpowszechnione są cytrusy, melony, gruszki i jabłka. Nie należy również pominąć pigwy i figi, a także chrupkich migdałów i orzechów.

Nabiał

Grecja, ze względu na górzyste warunki jest świetnym miejscem do wypasu zwierząt, takich jak kozice czy owce. Toteż z mleka tych zwierząt robi się wyborne sery, do których zaliczyć można:

  • ser feta – biały, miękki ser, będący mieszanką pasteryzowanego mleka koziego i owczego; dodaje się go do sałatek, traktuje się jako nadzienie lub robi się z niego pasty do pieczywa; ser feta można piec i smażyć; często występuje w połączeniu z oliwkami;
  • halloumi – solankowy półtwardy ser, zazwyczaj stanowi dodatek do sałatek;
  • mizithra – ser powstający z serwatki mleka owczego lub koziego, do którego dodaje się mleko; kremową konsystencją i białym kolorem przypomina włoską ricottę; często wykorzystuje się go do przygotowywania deserów, ze względu na słodkawy smak lub jada się go jako przystawkę z dodatkiem pomidorów, oliwek lub oliwy;
  • anthotyros – biały, suchy ser, wytwarzany podobnie jak mizithra; jada się go jako przystawkę z pomidorami, owocami, oliwą lub miodem;
  • kefalotyri – żółty, twardy ser o słonawym smaku, powstaje z mleka owczego lub koziego i zwykle używa się go jako dodatek do posypywania dań lub po prostu do smażenia lub zapieczenia.

Słodycze i desery

Kuchnia grecka uważana jest za zdrową, jednak desery i słodkie greckie specjały nie są już tak korzystne dla naszego zdrowia, ponieważ zawierają dużo cukru.

Często oprócz ciast tradycyjnych, Grecy przygotowują desery na bazie tłustego maślanego ciasta flio.

Jedne z najbardziej znanych greckich deserów to:

  • loukoumi – wyrób z cukru, miodu, żelatyny i soków owocowych,
  • baklava – połączenie ciasta filio z migdałami, orzechami i syropem miodowo – cukrowym,
  • rizogalo – kremowy pudding na bazie ryżu i mleka,
  • bougatsa – słodka przekąska w postaci ciasta filio z serowym waniliowym środkiem, posypana cynamonem i cukrem pudrem,
  • galaktoboureko – mieszanka ciasta filio, kremu na bazie semoliny oraz cytrusowo – cynamonowego słodkiego syropu, uchodząca za jeden z najsłodszych tradycyjnych deserów greckich,
  • melomakarona – pomarańczowo – korzenne kruche ciasteczka, po upieczeniu maczane w słodkim miodowo-cynamonowym syropie, a na koniec obsypywane orzechami,
  • keik portokali – ciasto pomarańczowe,
  • karydopita – orzechowe ciasto z dodatkiem przypraw korzennych, nasączone pomarańczowym syropem.

Napoje i alkohole

Kawa

Bardzo popularnym napojem w Grecji jest kawa. Można ją podawać na różne sposoby, jednak zawsze jest to kawa parzona, bardzo drobno mielona. Będąc w Grecji możemy wybrać jeden spośród trzech jej rodzajów: skéto – kawa gorzka, métrio – kawa średnio słodka lub varies gryko – kawa bardzo słodka. Do kawy podaje się szklankę wody z lodem, dzięki której uzupełnimy niedobory wody w naszym organizmie.

Alkohole

Jednym z najbardziej znanych, a zarazem najstarszych greckich win jest Retsina, które zawiera żywicę z sosny. Jest to wino młode, nie wymagające długiego leżakowania, które po kilku tygodniach od wyprodukowania można podawać. Co ciekawe, przed upływem roku od powstania wina, trunek należy spożyć, gdyż w przeciwnym razie uzyska smak octu. Innym winem jest Metaxa, która powstaje z dojrzałych i zawierających znaczne ilości cukru winorośli. Powstały destylat łączy się sezonowymi winami muszkatowymi, a także z ziołowym ekstraktem i płatkami różanymi. Z kolei znaną grecką wódką jest Ouzo. Posiada anyżkowy smak i zwykle serwuje się ją bardzo schłodzoną, wrzucając do napoju kostki lodu, które wywołują zmianę barwy trunku na białą. Typowo greckim alkoholem jest Tsipouro. Wytwarza się go z pras winogronowych. Na Krecie na trunek mówi się „Tsikoudia”, a w kilku innych  regionach używa się nazwy „Raki”.

Ile kosztują produkty spożywcze w Grecji?

Ceny produktów spożywczych są różne w poszczególnych rejonach Grecji oraz wahają się w zależności od miesiąca i pory roku.

Sklepowe produkty spożywcze mieszczą się w następujących przedziałach cenowych:

  • Chleb (1 szt.) – 0,50-1,60 EUR
  • Bułka (1 szt.) – 0,20-0,60 EUR
  • Masło (200g) – 0,90-3,00 EUR
  • Ser żółty (1kg) – 3,90-12,00 EUR
  • 10 jaj – 1,50-3,00 EUR
  • Ziemniaki (1kg) – 0,50-0,90 EUR
  • Ogórki (1kg) – 0,80-1,10 EUR
  • Pomidory (1kg) – 0,70-2,00 EUR
  • Jogurt owocowy (250 ml) – 0,39-1,30 EUR
  • Mleko (1l) – 1,00-2,00 EUR
  • Makaron (400g) – 0,50-1,00 EUR
  • Ryż (400g) – 0,70-1,00 EUR
  • Szynka (1kg) – 5,50-15,00 EUR
  • Filet z kurczaka (1kg) – 8,00-8,50 EUR
  • Ryby (1 kg) – 6,00-11,00 EUR
  • Mięso mielone (1kg) – 4,00-10,00 EUR
  • Olej (1l) – 1,00-5,00 EUR
  • Woda mineralna (1,5l) – 0,30-1,00 EUR
  • Coca – Cola (2l) – 1,40-2,80 EUR
  • Sok (1l) – 1,00-2,00 EUR
  • Kawa (250g) – 2,00-5,00 EUR
  • Herbata (20 torebek) – 1,13-2,50 EUR
  • Cukier (1kg) – 1,00-1,20 EUR
  • Czekolada (1 szt.) – 0,56-1,50 EUR
  • Piwo (0,5l) – 0,43-1,60 EUR
  • Wino (0,75l) – bardzo duża rozpiętość (zależnie od jakości, rocznika, czy gatunku)
  • Papierosy (paczka) – 3,50 euroCeny w restauracjach

Dla lepszej orientacji cenowej w greckich restauracjach, można porównać ceny w polskich, hiszpańskich czy tez portugalskich lokalach gastronomicznych. W Grecji ceny są wyższe niż na przykład w polskich miastach nadmorskich, a z kolei niższe niż w Portugalii czy Hiszpanii. W greckich lokalach przykładowo za sałatkę grecką zapłacimy ok. 3 euro, za porcję gyrosa ok. 2 euro, zaś na pożywny obiad wydamy ok. 10 – 15 euro na osobę. Natomiast zakup kawy to koszt od 2 do 5 euro, piwa ok. 5 euro, zaś koktajli i drinków od 6 do 10 euro.

Ciekawostki

  • W Grecji krąży legenda wywodząca się z mitologii greckiej, wg której recepturę na słynny ser feta Grekom zdradzili bogowie z Olimpu.
  • Ser feta uznaje się za symbol kuchni greckiej.
  • Oliwa z oliwek swą popularność w Grecji zawdzięcza drzewom oliwnym, które uważa się za symbol nadziei, pokoju i długowieczności.
  • Dania w Grecji spożywa się w stanie letnim lub całkowicie na zimno, zupełnie odwrotnie niż np. w Polsce, gdzie posiłki jada się na gorąco.
  • W kontynentalnych i wyspiarskich kurortach w okresie wakacyjnym ceny często są nawet dwa razy wyższe niż w głębi lądu. Lecz ogólnie ceny są wyższe na lądzie.

Grecja, oprócz śladów starożytnego dziedzictwa pojawiających się prawie na każdym kroku, uraczy nas wyśmienitym jedzeniem i wybornym winem. Naprawdę jest w czym wybierać, tyle smaków, kolorów i zapachów… W tej bałkańskiej krainie chyba nie da się zaznać samotności, tutaj nawet przy posiłku można poczuć grecką gościnność, swobodę i towarzyskość.

Autor tekstu: Karolina Kowalczyk