Saloniki, stolica szyku i elegancji, tętniąca życiem bizantyjska twierdza- serce greckiej Macedonii. Kiedy myślę o Salonikach pierwszą osobą, która przychodzi mi na myśl jest królewna Tesaloniki- przyrodnia siostra Aleksandra Macedońskiego, żona założyciela miasta- króla Kassandra. Złości mnie trochę polskie tłumaczenie nazwy Өεσσαλονίκη [czyt. T(h)essaloniki] wprowadzające w błąd i zatracające istotę pochodzenia. Drugą osobą-symbolem Salonik jest święty męczennik Demetriusz- duchowy obrońcą i patron miasta. Jego święto obchodzone jest w ostatnim tygodniu października.
Miasto położone jest nad brzegiem Zatoki Termajskiej, na stoku góry Kissos. Przy dobrej pogodzie można zobaczyć z wybrzeża Olimp. Po Pireusie najważniejszy port grecki, po Atenach największe miasto oraz ośrodek uniwersytecki i kulturalny. Od tysiącleci kluczowy węzeł handlowy leżący na przecięciu oś północ-południe, wschód-zachód. Dawniej przechodziły tędy transporty pieprzu i cynamonu, jedwabiu i kości słoniowej.
Saloniki liczą około 400.000 mieszkańców. Nazywane jest miastem uchodźców oraz tyglem kulturowym. Przeszło 5 wieków niewoli Tureckiej wybiło piętno na jego charakterze. Dawny labirynt tureckich zaułków, 5 lat po przyłączeniu Salonik do Niepodległej Grecji, pochłonął Wielki Pożar (1917 r.). Z otomańskiej spuścizny ocalało jedynie kilka meczetów, jeden minaret oraz położona na zboczu Kissos dzielnica Kastra. Chlubą miasta są unikalne zabytki z czasów rzymskich i bizantyjskich z licznymi kopulastymi świątyniami, barwnymi mozaikami i freskami.
Bałkańskość i nowoczesność, która wyrosła na zgliszczach miasta po Wielkim Pożarze tworzą klimat Salonik pełen zaskakujących kontrastów. Wyśmienite restauracje, tawerny, stylowe knajpki, wspaniałe targowiska oraz liczne butiki sprzyjają rozwojowi turystyki. Od 1927 organizowane są w Salonikach Międzynarodowe Targi, od 1972 Międzynarodowy Festiwal Filmowy. Rozwija się tu przemysł tekstylny, tytoniowy oraz spożywcy, w tym produkcja cukru i oliwy.
Klimat dość kłopotliwy przez duszne gorące lata i częste mroźne zimy. Nikogo tu nie dziwią nieznaczne wstrząsy sejsmiczne. Dawniej miasto zmagało się z groźnymi trzęsieniami ziemi, malarycznymi bagnami w sąsiedztwie, problemem dostawy wody oraz wielokrotnymi pożarami, aż czteroma w XIX w.
O tym, że było to miejsce nauczania św. Pawła Apostoła wie wiele osób, ale, czy wiemy, że pochodzą stąd słynni święci Cyryl i Metody, że przechadzał się tu Arystoteles? Saloniki to także miasto ucieczki Cycerona i Pompejusza oraz rodzinne strony Atatürka- twórcy nowoczesnego państwa tureckiego.
HISTORIA
Czasy Helleńskie
Król Kassander założył Saloniki w 315 r. p.n.e.. Zostały one ulokowane na miejscu wcześniejszego ośrodka Termy, w sąsiedztwie czterech dużych rzek i kilkunastu mniejszych osad, z których ludność została przesiedlona do nowopowstałego miasta. Nazwa Tessaloniki pochodząca od imienia poślubionej Kassandrowi córki Filipa II (przyrodniej siostry Aleksandra Wielkiego) miała wskazywać na kontynuację rządów dynastii Argeadów rządzącej w Macedonii od VII w. p.n.e..
Już od najdawniejszych czasów Saloniki były otwartym na świat centrum umysłowym i handlowym, w którym pielęgnowano hellenistycznego ducha. Świadczą o tym ocalałe greckie i łacińskie inskrypcje nagrobne. Istotny wpływ na znaczenie gospodarce i strategiczne miasta miała budowa Via Egnatia, łączącej Wybrzeże Adriatyckie z Azją Mniejszą. Droga ta, była budowana między 148 r. p.n.e. a 268 r. n.e.. Przechodząc przez Saloniki przyczyni się do rozwoju miasta jako ważnego ośrodka Lewantu.
Starożytne Cesarstwo Rzymskie
W 58 r. p.n.e.- Cycero znajduje tu schronienie przed prześladowaniami w Rzymie. Niedługo po tym proszący o azyl Brutus dostanie odmowę wejścia. Ostatni fakt wpłynie na to, że po zwycięstwie Marka Antoniusza i Oktawiana pod Filippi w 42 r. p.n.e. Saloniki otrzymają status wolnego miasta.
Czasy rzymskie charakteryzują się rozkwitem filozofii, literatury, sztuki, rzemiosła, a także handlu. Wskrzeszone zostają Igrzyska Pytyjskie, praktykowany jest kult cesarza oraz kulty bogów napływające znad Mora Śródziemnego. Cesarze Wespazjan oraz Hadrian przyczyniają się do rozwoju urbanistycznego Salonik budując rzymskie forum otoczone reprezentacyjnymi budynkami.
W roku 50 i 56 do Salonik przybywa z misją ewangelizacyjną św. Paweł. Zakłada tu najbardziej aktywną gminę chrześcijańską w Europie. Powstaje List do Tesaloniczan- najstarszy dokument Nowego Testamentu. W mieście trwają prześladowania chrześcijan.
W połowie III w. dzięki odnowionym fortyfikacjom Saloniki odpierają najazdy gotów.
Pod koniec III w rozpoczyna się w Macedonii panowanie tetrarchy Galeriusza, szwagra cesarza Dioklecjana. Galeriusz ok. 305 r. skaże na tortury i śmierć św. Demetriusza, przyszłego patrona Salonik i Macedonii. Za jego czasów powstaną ważne budowle m. in. pałac, mauzoleum (Rotonda), a tuż po jego śmierci Łuk Triumfalny upamiętniający zwycięstwo Rzymian nad Persami.
Bizancjum
W IV w. Saloniki stają się miastem Wschodniego Cesarstwa Rzymskiego, najważniejszym po Konstantynopolu. Następuje rozbudowa jego obronności.
Cesarz Teodozjusz przyznaje swobodę wyznania chrześcijanom, a w 337 r. sam przyjmuje w Salonikach chrzest. Rotonda z pogańskiego panteonu zostaje przekształcona na chrześcijański świątynie pod wezwaniem św. Jerzego. W V wieku powstaną nowe bizantyjskie kościoły m.in.: Agios Dymitrios, Panagia Achiropito i Agia Sofia. Zostaje wprowadzony zakaz kultów pogańskich i magii. Pomimo troski o rozwój kultury chrześcijańskiej, cesarz Teodozjusz dostaje upomnienie od św. Ambrożego w związku z masakrą 7000 mieszkańców w cyrku- represją za zamordowanie Buteryka- jednego z jego generałów. W 357 r. cesarz Julian Apostaty wydaje edykt o powszechnej tolerancji.
Od IV w. zaczynają się liczne najazdy obcych ludów na Macedonię. W IV i V w. Wizygotów i Hunów, w VI i VII w. Ostrogotów, Hunów i Bułgarów. Saloniki są wielokrotnie rabowane, a ludność mordowana. W latach 582-591 następują ataki Awarów i Słowian, następnie w 604, 615, 618 roku samych Słowian. Nieszczęścia wzmagają się w VII w. po serii trzęsień ziemi oraz susz. W obrębie murów zaczyna się budowa cystern, a także wewnętrznych cmentarzysk miejskich.
VIII i IX to okres dobrobytu. Saloniki odradzają się po czasach pełnych walki z najeźdźcami i kataklizmami. W roku 827 w Salonikach rodzi się twórca pisma starosłowiańskiego- św. Cyryl- filozof oraz apostoł Słowian. W IX w. tereny miasta nawiedza ponownie trzęsienie ziemi uszkadzające m.in. Rotondę.
Na początku X w. miasto atakują arabscy pirci. Porywają oni 22.000 tesaloniczan, by sprzedać ich na bliskowschodnich targach niewolników. Innymi prześladowcami zagrażającymi są w kolejnych wiekach Bułgarzy oraz Normanie. W XIII w. w okresie 1204-1224 r. odbywają się cztery krucjaty krzyżowców, którzy łupią miasto.
Nazywany „Złotym” XIII wiek przynosi odrodzenie Bizancjum i Salonik. Za panowania dynastii Komnenówi i Paleologów kwitnie filozofia, literatura, sztuka, rzemiosła oraz handel. Budowane są teatry, biblioteki, wspaniałe rezydencje. Powstają w tym czasie piękne mozaiki i freski ocalałe do dnia dzisiejszego. W mieście żyje ok. 100.000 mieszkańców. Mury obronne przybierają ostateczny kształt podwójnego pierścienia o długości ok. 8 km i wysokości
10-12 m.
Turcy Osmańscy
W roku 1391 Saloniki zaczynają płacić haracz Sułtanowi Bejazytowi I. Co prawda w pierwszej połowie XV w. nastąpi wyzwolenie miasta, a „po chwili” zdobędą je Wenecjanie, ale już zaraz rozpocznie się prawie pięcio wiekowa okupacja turecka.
Nieprzerwane (do 1912 r.) rządy Turków rozpoczną się za panowania Sułtana Mourada II w 1430r. Wiązać będzie się to z napływem ludności muzułmańskiej oraz pochodzących z Hiszpanii i Portugalii żydów sefardyjskich. Do miasta po 1492 r. przybędzie ok. 20.000 osób.
Mimo licznych wpływów tureckich i judaistycznych, przez te 472 lata Saloniki nie przestaną być bastionem kultury hellenistycznej. Do zachowania pamięci narodowej przyczynią się m.in. Grecy wiernie kopiujący antyczne manuskrypty. Rozwój handlu oraz szerokie kontakty z Bałkanami, Europą Środkową i krajami śródziemnomorskimi pomyślnie wpłyną na bogactwo i dobrobyt mieszkańców. Kolejni sułtani będą umacniać fortyfikacje, budować wiele łaźni, seraji, bazarów i liczne meczety. Żydzi transportujący towary, specjalizujący się w wielu rzemiosłach wzrosną w liczbę stanowiącą w pewnym okresie nawet połowę ludności Salonik. Powstanie wiele synagog i gett, gdzie głównym językiem będzie Ladino- dialekt żydów sefardyjskich o kastylijskim pochodzeniu i hebrajskim zapisie.
Na początku XIX w. Saloniki liczą 60.000 mieszkańców. Połowę stanowią Turcy, 16.000 to Grecy, 12.000 to Żydzi. W 1921 roku wybucha Powstanie Greckie. W roku 1830 Grecja odzyskuje niepodległość. Saloniki pozostają jednak poza jej granicami. W XIX w. swoje ślady na ulicach Salonik zostawia Rewolucja Przemysłowa. Mieszkańcy 120-to tysięcznego miasta mogą przemieszczać się tramwajami m.in. wzdłuż Egnatii oraz przybrzeżnej ulicy Nikis. Do miasta można dojechać koleją, której linię w 1888 r. łączą Macedonię z Centralną Europą. W latach 1897-1903 francuska firma buduje port.
Po wyzwoleniu
Nareszcie, 26 października 1912 r. Saloniki zostają włączenie wraz Macedonią, Tracją i Epirem do Grecji. W 1913 r. Turcy wycofują się ostatecznie z Macedonii po wojnach bałkańskich.
W 1917 r. miasto niszczy Wielki Pożar. Żywioł omija jedynie dzielnice na stokach góry Kissos. Ocalały nieliczne budynki w centrum, wśród nich mury sławnych bizantyjskich kościołów. 70.000 osób pozostaje bez dachu nad głową, a ponad połowa miasta zostaje spalona. Odbudowa trwa 8 lat. W tworzeniu nowych planów urbanistycznych biorą udział francuscy architekci m. in. Hébrard. Powstaje wiele okrągłych placów z promieniście rozchodzącymi się alejami poprzecinanymi siatką mniejszych ulic. Wznoszone są nowoczesne kamienice w stylu Art Déco.
W latach 20-tych Salonikom nadane są dwa nowe imiona: „I Protevousa ton Prosfigon” lub „Ftohomana”, co można tłumaczyć Stolica Uchodźców lub Matka Ubogich. Powodem tego jest rozpoczęty w 1923 napływ ubogiej ludności greckiej- uchodźców z Azji Mniejszej. Repatrianci zamieszkują osiedla na obrzeżach miasta o nazwach zaczynających się na „Nea-”. W 1923 r. Saloniki zamieszkuje 100.000 osób, a w momencie wybuchu Wojen Bałkańskich 140.000 osób, z czego połowa to Żydzi. Innymi mniejszościowymi narodowościami są: Turcy, Słowianie i Albańczycy.
W 1927 odbywają się pierwsze Targi Międzynarodowe.
Podczas II Wojny Światowej, Holokaust zabija w obozach zagłady prawie wszystkich Żydów. Bombardowania faszystów uszkadzają wiele domów i zabytków.
W 1978 trzęsienie ziemi będzie powodem kolejnych szkód. Ucierpią mury świątynne i pomniki, m. in. Agia Sofia.
Aktualnie trwa rozpoczęta w 1999 r. budowa Metra, które ma biegnąć pod główną ulicą Egnatia, w kierunku Uniwersytetu Arystotelesa. Panujący kryzys ekonomiczny jest powodem strajków i protestów w mieście.
ZABYTKI
Jeśli wybierasz się do Salonik, koniecznie zobacz najstarsze rzymskie zabytki i słynne perły bizantyjskiej architektury. Jeśli planujesz dłuższy pobyt na pewno nie będziesz się nudził. Jest tu co zwiedzać.
BIAŁA WIEŻA
[ΛΕYΚΟΣ ΠYΡГΟΣ]
Biała Wieża po grecku nazywana „Lefkos Pirgos” to pocztówkowa miss popularności Salonik, symbol miasta pokazywany jako tło dzienników telewizyjnych oraz miejsce spotkań mieszkańców. Znaleźć ją można nad morzem na Wschodnim krańcu centrum. Okrągła kamienna baszta o krętych schodkach, którymi dojdziemy na zwieńczony blankami szczyt na którym zatknięta jest Grecka flaga.
Dawniej stanowiła część fortyfikacji, połączoną murem z 69-ma innymi basztami i wieżami. W XIX w. większość wspomnianego muru została zniszczona.
Wieża została wybudowana przez Wenecjan podczas ich krótkiego panowania w pierwszej połowie XV wieku. Jej celem było wzmocnienie obronności i strzeżenie miasta od strony morza. Podczas niewoli tureckiej pełniła funkcję więzienia dla janczarów, których władza turecka w 1823 roku kazała tam wymordować. Od tamtego momentu baszta zwana była „Krwawą więżą”.
Po odzyskaniu niepodległości w 1912 r. Grecy pomalowali ściany na biało. W trakcie prac renowacyjnych w roku 1985, powziętych z okazji obchodów 2300-lecia miasta, farbę usunięto.
Dziś w Białej Wieży mieści się ekspozycja sztuki bizantyjskiej i historyczna. Z tarasu, gdzie można napić się także czegoś ciepłego w kawiarni, rozciąga się widok na port, wzgórze, Kastrę, tereny targowe z więżą TV oraz Muzeum Archeologiczne.
Na archiwalnych fotografiach z 1907 i 1916 roku widoczne są w okolicach „Lefkos Pirgos” ogród, murek blankowy oraz trzy małe baszty. Dziś jest tu jedynie mały skwerek, a tuż obok, bliżej morza stoi konny Pomnik Aleksandra Wielkiego autorstwa Evaggelosa Moustakasa (1970 r.). Wódz siedzi na Bucefanie- jego legendarnym wierzchowcu. Pomnik mierzy 615 cm. Jest to najwyższa rzeźba w Grecji. Niedaleko obok stoi popiersie ojca Aleksandra- Pomnik Filipa II.
SZLAKIEM GALERIUSZA
Na przełomie III i IV w. Saloniki były stolicą rzymskiej tetrarchii – rządów czterech władców w podzielonym administracyjnie Cesarstwie. Władcą w Macedonii był Galeriusz- słynący z odwagi szwagier Dioklecjana, zdolny, choć niewykształcony wojskowy. To jemu zawdzięczamy budowę kompleksu architektonicznego, w którego skład wchodzą: zespół pałacowy, Łuk Triumfalny- Kamara oraz mauzoleum, w którym miano go pochować.
KAMARA-ŁUK TRIUMFALNY CESARZA GALERIUSZA
Łuk Triumfalny Galeriusza zwany także „Kamara” powstał krótko po śmierci cesarza ok. 308 r. Jego zadaniem jest upamiętnienie zwycięstwa Rzymian nad Persami w 297 r. Kamarę zbudowano na przecięciu oś północny-wschód i południowy-zachód. Przez łuk przechodziły dawniej dwie krzyżujące się dokładnie pod jego kopułą drogi: Via Egnatia- ówczesna „Główną Drogą” i aleja procesyjną wiodąca od Pałacu Galeriusza do Rotondy.
Możemy podziwiać dziś ocalałe 2 z 4 głównych kamiennych filarów Kamary. Zachowane marmurowe reliefy przedstawiają sceny z wojen w Asyrii (północno-zachodni filar) i Armenii (południowo- wschodni). Najbardziej czytelne tablice znajdują się w drugim rzędzie północnego filara. Są to sceny wojenne z udziałem słoni i lwem. Cesarz Galeriusz ukazany jest w oficerskiej zbroi, natomiast jego teść –Dioklecjan podczas składania ofiary dziękczynnej. Ciekawą płaskorzeźbą jest alegoria zwycięstwa przedstawionego jako boginię Nike-Wiktorię niosącą trofea wojenne.
Kamara jest najpopularniejszym miejsce spotkań tesaloniczan. Jeśli zabłądzilibyśmy, najlepiej spytać właśnie o nią.
ROTONDA
Kierując się na północ od Kamary, idąc wzdłuż dawnego szlaku procesyjnego, dojdziemy do Rotondy- Najstarszego ocalałego budynku w Salonikach. Wybudowana jako mauzoleum dla Galeriusza na przełomie III i IV w., nie doczekała się jego pochówku. Cesarza pochowano w Sofii, a Rotonda posłużyła jako Panteon lub, jak twierdzą inne teorie, jako świątynia Zeusa bądź Kabirosa.
Pod koniec IV w. została zaadaptowana na kościół chrześcijański, dobudowano do niej absydę, przedsionek i baptysterium. W IX w. została uszkodzona przez trzęsienie ziemi. W 1950 Turcy zamienili Rotonde w meczet, postawili obok niej fontannę i minaret, jest dziś jedynym ocalałym minaretem w Salonikach. Po odzyskaniu niepodległości w 1912 r. staje się znów kościołem prawosławnym (p.w. św. Jerzego). W 1978 r. Saloniki nawiedza kolejne trzęsienie ziemi, które znacznie uszkadza świątynię. Restauracja budynku trwa do dziś.
Aktualnie w Rotondzie mieści się muzeum Sztuki Wczesnochrześcijańskiej. Można tu zobaczyć najstarsze w mieście, powstałe w V w. mozaiki o subtelnych barwach, bogate w złoto i motywy dekoracyjne. Przedstawiają one postaci świętych, architekturę miejską, modlących się męczenników, ptaki m.in. piękne pawie. Dawniej centralną mozaiką było przedstawienie Chrystusa. Dziś ocalały jedynie głowy otaczających go aniołów.
PAŁAC GALERIUSZA
Na południe od Łuku Galeriusza, kierując się ku morzu znajdują się położone poniżej poziomu chodnika wykopaliska archeologiczne odsłaniające pozostałości po Kompleksie Pałacowym Cesarza Galeriusza. Szczątki zostały odkryte przez badaczy przy deptaku Dimitriou Gunari oraz przy Placu Navarinou. Początkowo kompleks pałacowy mierzył 15 ha. Przypominał małe miasto z oficynami i pomnikami, urządzone jak obóz wojskowy.
Najważniejszymi odkrytymi budynkami są: Łaźnie, Cysterna oraz przypominające pałac i oktagon Dioklecjana w Splicie Hipodrom i ośmioboczny, kryty niegdyś kopułą Oktagon. Budynek ten przez pewien okres służył jako sala tronowa. Na jego południowo-wschodniej ścianie zachowała się mała mozaika przedstawiająca krzyż wkomponowany pomiędzy dwie gałązki.
KOŚCIOŁY NA WZGÓRZU
Słowo o Kastrze…Kastra to ocalała z Wielkiego Pożaru (1917) dzielnica położona na wzgórzu Kissos. Zachowało się tam wiele świątyń, pozostałości po licznych niegdyś klasztorach, mury obronne oraz ślady dawnych tureckich zabudowań mieszkalnych. Zanim zacznę opisywać bizantyjskie kościoły chciałabym wspomnieć o dwóch miejscach, które wiążą się z tureckim charakterem tego miejsca. Pierwszym z nich jest zbudowany w 1484 r. ALATZA IMARET zwany Meczetem Ishaka Paszy. Budynek mieści się w okolicy kościoła św. Demetriusza. Przetrwał jego fundament z wielobarwnego kamienia. Przez pewien czas Alatza Imaret funkcjonował jako szpital, schronisko i stołówka dla biednych. Dziś jest to miejsce wystaw artystycznych. Drugim miejscem jest MUZEUM MUSAFY KEMAL PASZY „ATATÜRKA”– twórcy nowoczesnego Państwa Tureckiego. Jego drewniany dom rodzinny zamieniony w muzeum znajdziemy na tyłach konsulatu Turcji.
AGIOS DIMITRIOS
[ΑΓΙΟΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ]
Kościół Św. Demetriusza to największy kościół w Grecji. Jego początki sięgają
313 roku, kiedy to po ogłoszeniu Edyktu Mediolańskiego wybudowano pierwszą kaplicę. Stanęła ona na miejscu ruin rzymskiej łaźni, gdzie umarł śmiercią męczeńską św. Demetriusz. Świątynia ma długą i burzliwą historię. W V w. Leontos rozbudował pierwszą kaplicę w wielką bazylikę. Niestety w 634 r. budynek zniszczył pożar. Bazylikę odbudowano powiększając do pięciu naw. W 1491 r. została zamieniona w meczet (do dziś zachowały się ślady dawnego minaretu). Od 1912 r. Agios Dimitrios funkcjonuje jako kościół chrześcijański.
W 1917 r. świątynie znacznie uszkadza Wielki Pożar. Restauracja trwa do 1949 r.. Ogień odkrył zapomnianą kryptę pochówku i martyrion św. Demetriusza. Odsłonięty fragment bazyliki rzymskiej i łaźni ozdabiają piękne kapitele z rzeźbionymi ptakami. Relikwie św. Demetriusza sprowadzono ze Włoszech w 1980 r.. Przechowywane są w srebrnym sarkofagu w pełnej ikon i kwiatów kaplicy.
Świątynia po pożarze dostaje nowy jaskrawy wystrój. Jest to aktualnie pięcionawowa bazylika z transeptem, narteksem i apsydą. Pod apsydą mieści się wysklepiona krypta. Wzdłuż głównej nawy biegną wysokie fasady. Ściany przeszywają trzy rzędy okien. Ponad wszystkim zawieszono prosty drewniany strop. Do odbudowy użyto części uratowane z pożaru, w szczególności mozaiki z VII w. oraz freski. Zachowane fragmenty dekoracji są prawdziwymi perłami sztuki bizantyjskiej. Kolumny z ciemnego marmuru pochodzą z innych ruin. Bazy o różnych wysokościach wyrównują ich poziom. Kapitele ozdobne przedstawiają teodozjańskie liście akantu oraz rozpostarte skrzydła orłów. Ewenementem wśród kościołów prawosławnych jest renesansowe epitafium świeckiego darczyńcy- kupca Spantounisa. Niezwykłej aury dodaje cudowne źródełko z uzdrawiającą wodą, którą można zaczerpnąć w lewej nawie na wysokości ikonostasu.
MOZAIKI W AGIOS DIMITRIOS
Wysoko nad wejściem do świątyni wita nas najstarsza mozaika kościoła z V wieku. Przedstawiony na niej św. Demetriusz przyjmuje polecone mu w opiekę dzieci. W tle, przez ramy drzwi, odsłania się przed nami piękny ogród. Demetriusz ukazany jest na kompozycjach jako młodzieniec. Na jednej z nich uzdrawia Leontiusa- fundatora bazyliki, na innej głosi wraz z diakonem dobrą nowinę (mozaika z VII w.), w kolejnej ukazany jest pomiędzy dwoma małymi chłopcami (VII w.). „Największym zachowanym, arcydziełem sztuki greckiej z okresu sprzed ikonoklazmu” jest, według niektórych badaczy, mozaika na prawym filarze koło ikonostasu. Przedstawia ona świętego Demetriusza pomiędzy dwiema postaciami- fundatorami lub ojcami kościoła. Tuż obok można zobaczyć mozaikę z świętym patronem odbudowującym w 634 r. świątynie po pożarze. W tle widoczne są mury miejskie. Męczennik stoi otoczony przez biskupów i eparchów (VII w). Po drugiej stronie ikonostasu znajduje się młodsza mozaika z IX w. ułożona z ciepłych brązów, beży i czerwieni, przedstawiająca postaci o subtelnych rysach- Matkę Boska ze św. Teodorem.
AGII APOSTOLI
[ΑΓΙΙ ΑΠΟΣΤΟΛΗ]
Kościół Świętych Apostołów zwany również Kościołem Dwunastu Apostołów (Dodeka Apostoli) to przykład bujnego rozkwitu sztuki z końca panowania dynastii Paleologów. Świątynia budowano w latach 1312-1315. Widoczne są tu wpływy Mistry. Charakterystyczna bizantyjska symetryczność przejawia się w układzie pięciu kopuł wieńczących ceglany mur. Budynek zdobią bogate ornamenty z wypalanej cegły, freski i mozaiki m.in. mozaika Kąpieli Dzieciątka Jezus.
Kościół znajduje się na uboczu. Dojść można do niego od krańca ulicy Agiou Dimitriou.
AGIA EKATERINI
[ΑΓΙΑ ΑΙΚΤΕΡΙΝΗ]
Kościół pod wezwaniem św. Katarzyny z XIV w. wyróżnia niezwykle piękna architektura. Zbudowany został z czerwonej cegły i naturalnego kamienia. Można tu zobaczyć zachowane bizantyjskie freski i mozaiki.
PROFITIS ILIAS
[ΠΡΟΦΗΤΗΣ ΗΛΙΑΣ]
Kościół Proroka Eliasza został zbudowany koło 1360 r.. Jego plan o kształcie liścia koniczyny kończą zaokrąglenia trzech absyd. Wystrój przypomina wnętrze kościoła Dodeka Apostolii, choć jest od niego nieco poostrzy. W transepcie- nawie poprzecznej ulokowane są monolityczne kolumny.
Świątynia znajduje się między kościołami Agia Ekaterini i Agios Dimitrios.
MONI VLATADON
[ΜΟΝΗ ΒΛΑΤΑΔΩΝ]
Na północno-wschodnich obrzeżach Kastry, na wysokości 1.300 m n.p.m. leży jedyny zachowanych spośród grupy 20 klasztorów klasztor bizantyjski Moni Vlatadon. W jego murach przechowywane są stare unikalne rękopisy. Odnowiony w znacznej części katholicon skrywa cenne XIV wieczne freski. Przed monastyrem znajduje się dziedziniec otoczony drzewami. Obok założono piękny ogród z widokiem na miasto i na morze.
OSIOS DAVID
[ΟΣΙΟΣ ΔΑΥΙΔ]
Kościół Osios Dawid to część nieistniejącego już klasztoru Latamos z 500 r. . Znajduje się tutaj najstarsza mozaika w Salonikach przedstawiająca Młodzieńczego Chrystusa bez zarostu, który siedząc na łuku nieba ukazuje się zdumionym prorokom Ezechielowi i Habakukowi. Jezus jest zobrazowany w otoczeniu symboli ewangelistów. Dzieło przerasta wiekiem nawet słynne kompozycje z Rawenny. Za okupacji Tureckiej mozaiki i freski zdobiące Osios Dawid zamalowano. Dopiero ostatnio odkryto XII w. freski przedstawiające Narodziny i Chrzest Jezusa.
Dojście do świątyni jest dobrze oznakowane. Kościół jest ulokowany na uboczu ulicy Poliorkitou, na drodze z Eptapirgionu do centrum.
AGIOS NIKOLAOS ORFANOS
[ΑΓΙΟ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΟΡΦΑΝΟΥ]
Na północno-wschodnich obrzeżach Kastry, w częściowo zarośniętym ogrodzie leży niewielka bazylika z XIV w.- Agios Nikolaos Orfanos. Świątynię cechuje różnorodność styli bizantyjskiej architektury. Dawniej był tu także klasztor należący do położonego na wzgórzu zespołu Moni Vlatadon. Za Otomanów Agios Nikolaos, jak większość świątyń zamieniony został w meczet. Najlepiej zachowanymi oryginalnymi malowidłami z XIV w. są niezwykłe freski przedstawiające Chrystusa wstępującego na krzyż, Piłata, który wydaje wyrok oraz scena obmywania stóp z autoportretem malarza siedzącego na koniu w turbanie na głowie. Inne freski to m. in. Legenda Św. Mikołaja oraz Wesele w Kanie.
MURY OBRONNE
Od samych początków istnienia miasta władcy dbali o obronność miasta. Pierwsze mury założył w IV w. p.n.e. król Kassander. Ich relikty wtopione zostały w późniejsze fortyfikacje. Ulepszane po kolejnych najazdach barbarzyńców swój ostateczny kształt i długość 7-8 km osiągnęły w XIV i XV w. Stare ozdobne mury urozmaicają inskrypcje pomiędzy cegłami, fragmenty kolumn wbudowane w mur, ozdobne łuki i rytmy ułożone z cegieł i tłoczonych kamieni. Najciekawsze zachowane fragmenty fortyfikacji znajdują się w obszarze Kastry, najważniejszej dzielnicy osmańskich Salonik. Powyżej ulicy Agiou Dimitriou rozciąga się labirynt drewnianych domków, krętych schodów oraz nowopowstających bloków mieszkalnych, kawiarni i tawern. Kastro po grecku [κάστρο] znaczy zamek. W obszarze dzielnicy możemy wyróżnić rejony: Ano Poli oraz Eptapirgio- dzielnicę na szczycie góry Kissos z zachowanymi fortyfikacjami. Dawniej było to miejsce starego wczesnochrześcijańskiego akropolu, którego mury pochłonął Eptapirgion.
EPTAPIRGIO
Twierdza EPTAPIRGIO wybudowana została w XIV w. za panowania Dynastii Paleologów. Jest to kompleks obronny składający się z 7 wież obronnych. Przez Turków twierdza nazywana jest Yedi Küle. Eptapirgio od XIX w. do 1988r. służyło jako więzienie, opowiadają o nim stare rzewne piosenki. Zamknięto je z powodów humanitarnych. Wzdłuż muru biegnie ulica Eptapirgiou oraz wąskie planty, wokół których znajdziemy liczne kawiarnie, a także miejsca, gdzie można usiąść i oglądać panoramę miasta.
TRIGONOU
Trigonou- Trójkątna Wieża zwana także Wieżą Łańcuchową leży na samym szczycie góry Kissos w północno-wschodnim narożniku fortyfikacji. Mimo iż „trójkątna” ma okrągły walcowatą postać ozdobioną okalającym łańcuchowatym gzymsem. Nazwano ją Trigonou, ponieważ jest jedną z 3 strategicznych, zamykająca jakby trójkąt na mapie wież obronnych. Wieża Łańcuchowa zaczyna najlepiej zachowany odcinek fortyfikacji. Dawniej była połączona murem z Białą Więżą.
BRAMA ANNY PALEOLOGINY
Niedaleko od Wieży Łańcuchowej (Trigonou) w południowo-wschodniej części dzielnicy Akropoli stoi Brama Anny Paleologiny. Zwiedzając Eptapirrgion warto ją zaznaczyć na trasie wycieczki.
WIEŻA ANDRONIKOSA PALEOLOGA
Ponad klasztorem Vlatadon możemy podziwiać Więżę Andronikosa Paleologa- część dawnych murów obronnych.
PLAC DIKASTIRION
Platίa Dikastίrion to największy plac w mieście. Leży przy głównej ulicy Salonik- Odos Egnatia. Wokół niego zgrupowanych jest kilka bardzo istotnych zabytkowych obiektów pochodzących z różnych epok.
FORUM ROMANUM
Najstarszym zabytkiem leżącym w obrębie Placu Dikastirion jest Rzymskie Forum. Jest to dobrze widoczne ze wszystkich stron wykopalisko starożytne z I/II w.. Archeolodzy odkryli szczątki forum w 1966 r.. Do dziś trwają tam prace badawcze. Wiemy, że było to ścisłe centrum hellenistycznego miasta. Znajdowały się tam gmachy publiczne, świątynie, pasaże handlowe, sklepy, domy rzemieślnicze, wyłożony marmurem plac- Agora (145×90 m), termy w południowym rogu forum, baseny oraz Odeon, którego ruiny z I w odsłaniają 3.000 miejsc dla widzów. Ciekawą pozostałością po Rzymianach są ruiny portyku oraz sklepione podziemia.
PANAGIA HALKEON
[ΠΑΝΑΓΙΑ ΧΑΛΚEΩΝ]
Na Placu Dikastirion znajduje się pierwszy w Salonikach zbudowany na planie krzyża greckiego kościół- Panagia Halkeon. Ceglaną świątynię z 1028 r. ufundował Christoforos, pragnący uprosić odpuszczenie grzechów dla siebie i żony. Budynek wieńczą dwie wieże ulokowane nad narteksem, wnętrze zdobi cykl XI wiecznych fresków. Halko [Χαλκο] znaczy po grecku miedź. Przed rokiem 1912, w okresie okupacji tureckiej, Panagia Halkeon była meczetem miejscowych kotlarzy. Dziś nazywa się ją „Dziewicą kotlarzy”. W okolicy wciąż działają sklepy z przedmiotami z miedzi i brązu. Kotły, patelnie i inne metalowe wyroby można kupić tam także na wagę.
HAMAM BEJ
[ΧΑΜΑΜ ΜΠΕH]
Przy Odos Egnatia niedaleko Placu Dikastirion stoi Hamam Bej- największa w Grecji „Rajską łaźnią” funkcjonująca od 1444 do 1968 r. Dziś jest to Muzeum Zwyczajów Kąpielowych w Czasach Osmańskich. Wewnątrz znajdują się Oddzielne pomieszczenia dla kobiet i dla mężczyzn. Uwagę turystów przyciąga niezwykłe sklepienie stalaktytowe nad wejściem i w środku łaźni.
BIZANTYJSKIE ŚWIĄTYNIE W CENTRUM
Wśród najbardziej znaczących świątyń Salonik, które nie zostały jeszcze opisane są Agia Sofia oraz Panagia Achiropitos. Oba bizantyjskie kościoły leżą w rejonie centrum i są jednymi z cenniejszych zabytków architektury średniowiecznej.
AGIA SOFIA
[ΑГIΑ ΣΟΦIΑ]
Kościół Świętej Mądrości Bożej- wzorowany jest na słynnej konstantynopolitańskiej Hagia Sofii. Ta niezwykła budowla o majestatycznej krzyżowej kopule leży w ogrodzie poniżej poziomu ulicy. Dojść tutaj można m. in. ulicą Pavlou Mela kierując się od Białej Wieży.
Agia Sofia została zbudowana w VII/VIII w. na miejscu bazyliki Św. Marka. Jej forma to przejściowa faza między chrześcijańską bazyliką a bizantyjską świątynią na planie krzyża greckiego z kopułą. Wewnątrz obowiązuje jeszcze podział na główną i dwie boczne nawy oddzielone kolumnami i filarami.
Kopuła o średnicy 10 m skrywa wspaniałą mozaikę Wniebowstąpienia z IX w. Apostołowie gestykulując i okazując wielkie zdziwienie przyglądają się jak dwaj aniołowie unoszą na tęczowym tronie Chrystusa do nieba. U stóp Jezusa widnieje napis „Galilejczycy dlaczego patrzycie w niebo”.
W przedsionku znajdują się odkryte niedawno XI wieczne malowidła przedstawiające świętych. W absydzie widać ślady mozaiki krzyża wystającej jakby spod mozaiki tronującej Matki Bożej. Na sąsiednim sklepieniu zobaczymy drugi z pary krzyży z okresu ikonoklazmu. Kapitele kolumn w Agia Sofia zdobią liście akantu- ulubiony motyw dekoracyjny cesarza Teodozjusza.
W 1524 r. świątynia zostaje zamieniona w meczet. Szczątkowy minaret zachował się w północnej części fasady. W 1890 r. kościół zostaje uszkodzony przez pożar, w 1941 przez włoskie bombardowanie, w 1979 przez trzęsienie ziemi.
PANAGIA ACHIROPITOS
[ΠΑΝΑΓΙΑ AΧΕΙΡΟΠΟΙΗΤΟΣ]
Nawa kościoła Achiropitos oznacza „Nie stworzona ludzką ręką”. Dawniej było to miejsce kultu cudownej ikony, która jak wierzono, była namalowana ręką samego Boga.
Kościół wybudowano w 431 r. na planie trójnawowej bazyliki. Był jednym z pierwszych kościołów chrześcijańskich wzniesionych po soborze w Efezie, podczas którego Maryja została uznana za matkę Boga. Wielokrotnie przebudowywany. W latach 1430-1930 funkcjonujący jako meczet. W 1917 uszkodzony przez pożar.
Dziś można podziwiać tu zachowane arkady, kunsztownie wykończone kolumny jońskie i korynckie, freski z XI i XIV w. oraz ślady mozaik oczyszczonych po Wielkim Pożarze. Ostatnie kompozycje znajdują się pod łukami arkad. Przedstawiają one barwne ptaki, owoce morza i warzywa.
W świątyni mieści się także mała kaplica-baptysterium.
Warto wspomnieć jeszcze o kilku innych świątyniach. W leżącym w okolicach Kamary AGIOS PANTELEIMON z XIII w., zobaczymy kolejne ciekawe bizantyjskie mozaiki.
Ważnym miejscem kultu muzułmańskiego jest zbudowany w 1468 r. przy Egnatia meczet HAMZA BEJ nazywany także Alkazarem oraz YENI CAMII. Yeni Cami zwany także Nowym Meczetem jest położony na wschód od Muzeum Archeologicznego. Tą secesyjna budowlę wzniosła sekta sabataistów, której przywódca Sabataja Cwi został zmuszony do przejścia na Islam.
Osoby gustujące w stylistyce Art Déco powinni skierować swe kroki ku synagodze MONASTIRIOTOU.
Przykładem neoklasycystycznej architektury, która z wyczuciem wpasowuje się w naturalny krajobraz miasta jest katolicki KATEDRALNY KOŚCIÓŁ NIEPOKALANEGO POCZĘCIA NMP wybudowany w 1898 r. przez Vitaliana i Carmelo Posellinich. Leżąca przy ulicy Frangon katolicka świątynia przed włoskim bombardowaniem słynęła z najlepszej akustyki na Bałkanach.
TARGOWISKA, DEPTAKI I INNE MIEJSCA, KTÓRE WARTO POZNAĆ
Główną dzielnica targowa Salonik ogranicza prostokąt ulic: Tsimiski, Aristotelus i Komninion. We wspomnianym rejonie znajdują się słynne targowiska Bezesteni oraz Modiano. W XVI w. miejsce to słynęło jako „ najpiękniejszy na Bałkanach Targ”. Zabytkową halę targową Modiano wybudowaną przez Turków w XV w. wieńczy 6 kopuł. Kiedyś było to gwarne targowisko, dziś są tam luksusowe sklepy. Na zewnętrznym targu kupimy niemal wszystko: biżuterię, tkaniny, ubrania, meble, artykuły spożywcze i gospodarstwa domowego, regionalne rarytasy, a nawet strusie jaja. Na Targu Łaźni Kwiatów – Louloudadika Haman (Yahouda Hamam), gdzie działała niegdyś Łaźnia żydowska, przed tawerną rybną uliczni sprzedawcy handlują wciąż kwiatami.
Spacerując po Salonikach zerknij na Plac Arystotelesa. Zaprojektował go po Wielkim Pożarze francuski architekt Ernest Ebrat. Przed 1917 panował tu tradycyjny styl bizantyjski. W okolicach kampusu Uniwersytet Arystotelesa oprócz mniej lub bardziej ciekawych budynków akademickich znajdziemy po drugiej stronie Egnatia wejście na tereny Targów Międzynarodowych HELEXPO. Stąd niedaleko już do wystającej ponad miastem wybudowanej w 1969 r. Wieży Telekomunikacyjnej.
Innym ważnym punktem na mapie Salonik jest XIX wieczny Budynek Ministerstwa Spraw Wewnętrznych- Dioikitirio projektu Witalino Poseliego. W dolnej części Leofóros Langada stoi Pomnik Deportowanych Żydów, a w leżącej w północnej części miasta dzielnicy Ano Poli, zabytkowy budynek Willa Warwara, gdzie znajdziemy dziś bibliotekę publiczną.
Saloniki nie mają żadnej miejskiej plaży, a woda w zatoce jest zbyt zanieczyszczona aby w niej pływać. Najbliższe kąpieliska mieszczą się przy drodze na lotnisko. Lepiej jednak pojechać na jedną z plaż na Półwyspie Chalcydyckim (Halkidiki), gdzie jest dużo czyściej i ładniej. Zamiast plażowania, można wybrać się na przechadzkę nadbrzeżną promenadą Paralia. Przy pasażu Nikis będziemy mieli szansę wpaść do jednego z modnych barów, a gdy dotrzemy do portu może uda nam się trafić na koncert w hali Megaro Musikis lub na wystawę w galerii fotografii współczesnej.
Na przeciwnym północno-wschodnim skraju miasta, powyżej dzielnicy Saranta Ekklisies leży malowniczo usytuowany Ogród Zoologiczny. Poza walorami przyrodniczymi jest to ciekawe miejsce widokowe. Ogród znajduje się poniżej wiodącej przez las drogi Peripheral.
Na skraju miasta, leży NOESIS– interaktywne centrum nauki. Dojechać tu można autobusem z pętli Charilau.
MUZEA
MUZEUM ARCHEOLOGICZNE: Obejrzeć tu można rzeźby, mozaiki, ceramikę, dawną broń, przedmioty z brązu i srebra, miniatury głów z kości słoniowej, maski pośmiertne i zabawki z nekropoli Sidnos. Ekspozycje dotyczą okresów: archaicznego, klasycznego, hellenistycznego oraz rzymskiego. Budynek muzeum mieści się na Platia Chanth. Łatwo na niego trafić idąc od Wieży TV w stronę morza.
MUZEUM KULTURY BIZANTYJSKIEJ: otwarte w 1994 r., pokazuje zabytkowe przedmioty i dzieła sztuki z okresu od IV do XII w: mozaiki podłogowe, malowidła ścienne pochodzące z domu w Salonikach, zabytkowe tkaniny, przedmioty liturgiczne, księgi i ikony. Dobrze zorganizowana ekspozycja dostarcza rzetelnych informacji poprzez liczne opisy. Adres Muzeum to Leoforos Statou 2. (po sąsiedzku z Muzeum Archeologicznym).
MACEDOŃSKIE MUZEUM FOLKLORU I ETNOGRAFII mieści się w dawnej rezydencji rodziny Modiano przy Vassilisis Olgas 68, w pobliżu Yeni Cami. Na wystawach przedstawiane są dawne stroje, tkactwo oraz rzemiosło. Można tu dojść w 15 minut od Muzeum Archeologicznego.
MUZEUM WALK O MACEDONIĘ w swych zbiorach posiada liczne historyczne fotografie, dokumenty, pamiątki osobiste, broń m. in. strzelbę i nóż Pavlosa Meli- bojownika o wolność Grecji. Budynek muzeum to dom z końca XIX w., który za panowania Turków był konsulatem greckim. Adres Muzeum Walk o Macedonię to Proxenou Koromila 23.
Godne uwagi są jeszcze wspomniane wcześniej Muzeum „Atatürka”(dzielnica Kastra), a także Muzeum Żydowskiej Obecności (przy końcu Tsimiski, Agiou Mina), Muzeum Instrumentów Muzycznych w Starożytnej Grecji (Katouni 12-14) oraz Muzeum Sztuki Współczesne (koło Moni Lazariston).
CMENTARZE
Myślę, że warto jeszcze napisać kilka słów o cmentarzach w Salonikach. Przy ulicy Langada w północnej części miasta mieszczą się, aż trzy: prawosławny Cmentarz Św. Paraskewi, Diavata– rozległy aliancki cmentarz wojskowy żołnierzy poległych podczas
I Wojny Światowej oraz znajdujący się na tyłach Diavata mały Cmentarz Katolicki.
W centrum przy skrzyżowaniu Dimitriou i Eonikis Aminis mieści się Cmentarz Ewangelicki.
INFORMACJE PRAKTYCZNE
BAZA NOCLEGOWA
Jeśli planujesz urlop w Salonikach w okresie jesiennym, weź pod uwagę to, że od września do listopada możesz napotkać poważne problemy związane z masowymi rezerwacjami pokoi hotelowych dokonywanymi przez klientów i wystawców Targów Międzynarodowych.
Rejony o szczególnie dużym zagęszczeniu hoteli to: skrzyżowanie Egnatia, Leontos Sofou i Antigonidon oraz przestrzeń pomiędzy Kominon i Wenizelou.
Ceny za wynajem dwuosobowego pokoju zaczynają się od ok. 30 Euro w hotelach na peryferiach miasta. 50 Euro zapłacimy za pokój w 2-3 gwiazdkowym hotelu niedaleko centrum, 60 Euro i więcej w bardziej luksusowych hotelach. W hostelowych pokojach za łóżko płaci się ok. 15 Euro za dzień. Osobom planującym dłuższy pobyt radzę spróbować wynająć prywatny pokój (ok. 170 Euro/miesiąc) albo mieszkanie (od ok 300 Euro za 2 pokoje). Dużo ogłoszeń o wynajmie wisi w okolicach Uniwersytetu, można też znaleźć dużo w Internecie.
Poniżej zamieszczam listę hoteli. Warto sprawdzić w sieci opinię klientów.
BRISTOL, Oploupiou 2, okolice portu
ELECTRA PALACE, Pl. Aristotelous 5a, www.electrahotels.gr
PALACE, Tsimiski 12
GRAND HOTEL PALACE, Monastiriou 305-302
OLYMPIA, , O. Olimpou 65, www.hotelolympia.gr
ORESTIAS KASTORIA, koło kościoła św. Demetriusxa, www.okhotel.gr
ALEKSANDRIA, Egnatia 18
TOURIST, Mitropoleos 21
CITY, przy ulicy Komninon
PRIAMOS, przy ulicy Komninon
ATLAS, Egnatia 40
KNISSIS, skrzyżowanie Syngrou i Egnatia
MINEVRA, skrzyżowanie Syngrou i Egnatia
NEW METROPOLIS, skrzyżowanie Syngrou i Ptolemeon
KASTORIA, okolice skrzyżowania Leoforos Sofou i Egnatia
ILLISSIA, okolice skrzyżowania Leoforos Sofou i Egnatia
EGNATIA, przy ulicy Antigonidon
ASTORIA, Salaminos 9/Tsimiski
CAPSIS, Monastiriou 18
BAZA GASTRONOMICZNA
Modne kawiarnie o niebanalnym wystroju, najlepsze restauracje w Grecji, tradycyjne ouzerie, bary, puby, to wszystko znajdziemy w okolicach: Rotondy, Placu Aryustotelesa, nadbrzeżnej ulicy Nikis, Tsinari, targu Modiano, Placu Eleftherias, a także w dzielnicy Kastra i wielu innych rejonach miasta. Liczne lokale muzyczne i gastronomiczne mieszczą się w porcie oraz w słynącej z nocnego życia dzielnicy Ladadika.
Kuchnia regionalna różni się od tej np. z Peloponezu. Jest bardziej pikantna i cechuje się większym wpływem tradycji tureckiej. Jada się tu głównie dania grillowane. Popularne są pit-bary, gdzie można zjeść coś na szybko. Ponad to: rybne tawerny, kawiarnie oraz ouzerie, gdzie podaje się tradycyjne ouzo- mocny alkohol o anyżkowym zapachu. Typowym widokiem są Grecy grający w ogródkach restauracyjnych w Backgammona. Przeciętnie na obiad w Salonikach wydamy od 6 do 26 Euro, choć w droższych restauracjach za wykwintniejszy posiłek zapłacimy i 50 Euro.
A oto lista kilkunastu restauracji, jednych z wielu o dobrych opiniach:
SIMPLE, Basilisis Olgas 49, kuchnia grecka
ARISTOTELOUS, L. Aristotelou 8
MIKRON COFFEE CORNER, Vasileos Irakleiou 8, kawiarnia-bar
TO TSAI THESSALONIKI, Karolou Ntil 27, kawiarnio-herbaciarnia z kanapkami
KITCHEN BAR, hala portowa
O PRINKIPOS, skrzyżowanie A. Pavlou i A. Dimitriou
ROUGA, Karipi 28, kuchnia grecka
ODOS DELFON, Delfon 16
TAKADUM, Agiou Mina 1, kuchnia grecka, owoce morza
PIRE KAI VRADIAI, Omirou 7, kuchnia grecka
PIT BAŹAR, okolice ulicy Tositsa, kuchnia rybna i tradycyjna
O PRINKIPOS, skrzyżowanie A. Pavlou i A. Dimitriou
MIROVOLOS SMIRNI, hala Modiano, kuchnia z Izmiru
ZAPLECZE GOSPODARCZO-HANDLOWE
W Salonikach zakupy można robić na wiele sposobów. Najciekawszym jest chyba odwiedzenie jednego z bazarów np. słynnych Modiano lub okresowych ulicznych targowisk otwieranych w wyznaczone dni tygodnia w wielu dzielnicach (np. w okolicach Delfon lub Instytutu Fracuskiego). Nabyć tam można naturalne produkty takie jak oliwki, sery, oliwa, owoce i warzywa, przyprawy oraz przedmioty gospodarstwa domowego, ubrania, tkaniny, które sprzedawane są na specjalnych „sprofilowanych” bazarach lub w oddzielnych „sektorach”. Można także oczywiście pójść do jednego z marketów, które oferują szeroką gamę produktów spożywczych, kosmetyków, środków czystości itp. Dla osób nieznających języka będzie to na pewno dużo prostsze. Chleb najlepiej kupować w piekarni. Jest on o wiele smaczniejszy niż pieczywo z supermarketu. Zacharoplasteio- greckie cukiernie oferują wiele słodkich ciasteczek i regionalnych słodyczy. Poza tym zakupy można zrobić w sklepach z rybami, mięsem lub warzywami i owocami.
Ceny w Grecji są znacznie wyższe, choć niektóre produkty mają zbliżoną wartość do kupowanych w Polsce. Przykładowo 1,5 litrowa butelka wody kosztuje ok 0,6 Euro, bochenek chleba- 1 Euro, 1l mleka- 1,30 Euro, jogurt- ok. 1 Euro, 10 jajek- 2 Euro, 1 kg pomidorów- 1 Euro, 1kg szynki- 10 Euro, 1kg sera żółtego- 6-9 Euro, 1l oleju- 3 Euro, czekolada- 1,2 Euro, piwo- 1 Euro, makaron( 400 g)- 0,6 Euro.
Bezpłatna opieka medyczna przysługuje posiadaczom karty EKUZ. W mieście bez problemu znajdziemy aptekę, nad którą świecić będzie neonowy zielony krzyż.
Najbliżej centrum znajduje się szpital Uniwersytetu Arystotelesa położony na terenie kampusu. Liczne bankomaty wypłacają Euro bez większych przeszkód.
Na wszelki wypadek warto zapisać sobie kilka ważnych adresów:
KONSULAT RP: Tsimiski 78, tel. (0030-2310) 288-205
BIURO INFORMACJI TURYSTYCZNEJ: Tsimiski 136
POCZTA: Plac Arystotelesa 26
SZPITAL GENERALNY: Exoni Thessalonikis 570
KOMUNIKACJA MIEJSKA
W Salonikach dobrze funkcjonuje komunikacja miejska. Bilety jednorazowe kosztują 0,50 Euro, 24 godzinne- 2 Euro, miesięczne- 30 Euro. Bilety dostępne są w kioskach ruchu lub w automatach znajdujących się wewnątrz autobusu. Kartę miesięczną wyrabia się w punkcie Zakładów Komunikacji Miejskiej. W centrum punkt zakładów mieści się w małej budce niedaleko Kamary, przy ulicy Angelaki.
DOJAZD
Do Salonik dojedziemy najłatwiej samochodem, liniami autobusowymi, pociągiem lub przylecimy samolotem.
Auto można zostawić w wielu miejscach miasta. Duży strzeżony parking znajduje się przy porcie. Bliżej centrum zaparkować można swobodnie w okolicy Białej Wieży lub przy muzeach Archeologicznym oraz Kultury Bizantyjskiej.
Z położonego 16 km od Salonik lotniska do centrum dojedziemy bez większych problemów autobusem lub taksówką. Od leżącego przy ulicy Monastiriou Dworca Kolejowego można dostać się w prostej linii do głównej ulicy Salonik- Odos Egnatia. Autobusy prywatnych linii przewoźniczych zatrzymują się w okolicach centrum. Dworzec Autobusowy „Makedonia” znajdziemy przy ulicy Giannitson 195 (dojazd autobusami: 1, 8, 31, 78).
ALFABET I PODSTAWOWE ZWROTY
Poniżej umieszczam alfabet nowogrecki wraz z odpowiadającymi poszczególnym literom polskimi głoskami. Może to być pomocne podczas odszyfrowywania np. nazw ulic.
Αα-a, Ββ-w,Γγ-g, Δδ-d, Εε-e, Ζζ-z, Ηη-i, Θθ-f, Ιι-i, Κκ-k, Λλ-l, Μμ-m, Νν-n, Ξξ-x/ks, Οο-o,
Ππ-p, Ρρ-r, Σσ-s, Ττ-t, Υυ-i, Φφ-f, Χχ-h, Ψψ-ps, Ωω-o
Podwójne litery czytamy:
αι-e, ει-i, οι-i, ευ-ew, αυ-aw, μπ-b, ντ-d, τσ-(t)c, τζ-dz, γκ-g, γγ-ng
…i kilka praktycznych zwrotów:
Dzień dobry– Καλημέρα/Χαίρετε [czyt. Kalimera/Herete]
Cześć– Γειά σού [czyt. Ja su]
Do zobaczenia– θα τα πουμε [czyt. fa ta pume]
Dziękuję– Ευχαριστώ [czyt. Efharisto]
Proszę– Παρακαλώ [czyt. parakalo]
Przepraszam– Συγνώμη [czyt. signomi]
Tak– Ναι [czyt. ne]
Nie– Όχι [czyt. ohi]
Chleb– ψωμί [czyt. psomi]
Woda– νερό [czyt. nero]
TOP LISTA – CO TRZEBA ZOBACZYĆ
ZABYTKI ARCHITEKTURY:
Biała Wieża
Łuk Galeriusza- Kamara
Pałac Galeriusza
Rotonda
Forum Romanum
Łaźnia Haman Bej
Mury obronne
Eptapirgon
Wieża Łańcuchowa
Dioikitirio
ZABYTKOWE OBIEKTY SAKRALNE:
Ágios Dimίtrios
Agia Sofίa
Rotonda
Panagia Achiropitos
Panagia Chalkédon
Moni Vlatadón
Osios David
Profitis Ilias
Agios Nikolaos Orfanos
Ágii Apostoli
Agίa Ekaterini
Agios Pamteleimonas
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP
Synagoga Monastiriotou
Yeni Camii-Nowy Meczet
Alatza Imaret – meczet- Ishaka Paszy
Meczet Hazma Bey
POMNIKI:
Posąg Aleksandra Wielkiego
Pomniki Filipa II
Pomnik deportowanych żydów
MUZEA:
Muzeum Archeologiczne
Muzeum Kultury Bizantyjskiej
Macedońskie Muzeum Folkloru i Etnografii
Muzeum Walk o Macedonię
Muzeum Mustafy Kemala Paszy „Atatürka”
Muzeum Żydowskiej obecności
Muzeum Instrumentów Muzycznych w Starożytnej Grecji
Macedońskie Muzeum Sztuki Współczesnej
Muzeum Atatürka
INNE:
Targ Beesteni
Targowisko Stoá Modiáno
Louloudadika Haman
Pasaż Nikis
Paralia-promenada nadbrzeżna
Port
Ogród zoologiczny
Plac Arystotelesa
Uniwersytet Arystotelesa
Wieża Telekomunikacyjna
HELEXPO-tereny Targów Międzynarodowych
Centrum Nauki NOESIS
Cmentarze:
Cmentarz Św. Paraskewi
Diavata
Cmentarz Katolicki
Cmentarz Ewangelicki
CIEKAWE MIEJSCA W OKOLICY:
Petralona, grota człowieka sprzed 50.000 lat, muzeum
Dίon, wykopaliska z V i IV w. p.n.e., liczne antyczne zabytki, Muzeum Archeologiczne
Vergina, grobowiec Filipa II
Pella, ruiny rodzinnego miasta Aleksandra Wielkiego
Chortiatis, miasto zaopatrujące od Starożytności Saloniki w wodę
Olimp, mitologiczna góra, miejsce wspinaczki dla doświadczonych turystów górskich
Olimpiáda, starożytne miasto z zachowanymi fortyfikacjami
Stagira, miejsce urodzin Arystotelesa
Kavala, miasto założone w VI w. p.n.e., akwedukt z XVI w.
Filippi, unikalne rozległe ruiny, miejsce działalności św. Pawła
Góra Athos, kraj mnichów na górze Agion Oros, (wstęp dla mężczyzn z listem z konsulatu)
Uranopolis, XIV wieczna wieża strzegąca niegdyś posiadłości mnichów z Athosu
Platamónas, zamek krzyżowców z XIII w
Veria, XIV wieczne freski w kościele Tu Christon
Panorama, letnie miasteczko turystyczne o dużych walorach krajobrazowych
Półwysep Chalcydycki oraz miejscowości Zatoki Termajskiej: wspaniałe plaże i kąpieliska
Arnéa, typowe miasto Półwyspu Chalcydyckiego z XVIII i XIX wiecznymi domami
Amoliani, mała wysepka o powierzchni 9 km², słynna z pięknych plaż i niedrogich tawern
Édessa, wodospad na zboczach góry Vermion, antyczne wykopaliska miasta Longu
Jeioro Kerkίnis, okazy fauny i flory: pelikany, czaple, orzech wodny, paproć pływająca
Nimfao- Florina, rezerwat niedźwiedzi
Lagkadas, tu obchodzone jest niezwykłe Święto Chodzenia Po Rozżarzonych Węglach
Autorka artykułu: Paulina Traczyńska
