Dolina Pięciu Stawów
Dolina Pięciu Stawów stanowi właściwie jedną dolinę z Doliną Roztoki. Oddzielone są one ścianą stawiarską, z której spływa wodospad Siklawa i razem stanowią odgałęzienie Doliny Białki. Sama Dolina Pięciu Stawów ma długość 4 km, powierzchnię około 6,5 km2 i leży na wysokości 1625 – 1900 m n.p.m. Otoczona jest malowniczymi, skalistymi szczytami. Od północy ograniczona jest przez Świnicę (2301 m n.p.m.), Mały Kozi Wierch (2228 m n.p.m.), Zamarłą Turnię (2179 m n.p.m.) i Kozi Wierch (2229 m n.p.m.). Od zachodu otaczają ją graniczne szczyty Walentkowy Wierch (2156 m n.p.m.) i Gładki Wierch (2065 m n.p.m.), a od południa (również graniczne) – Niżni Liptowski Kostur (2055 m n.p.m.), Wyżni Liptowski Kostur (2083 m n.p.m.) i Szpiglasowy Wierch (2176 m n.p.m.). Od zachodu ograniczona jest przez masyw Miedzianego (2233 m n.p.m.), Opalony Wierch (2115 m n.p.m.) i Świstową Czubę (1763 m n.p.m.).
W górnej części Doliny Pięciu Stawów znajdują się dwie niewielkie dolinki – cyrki polodowcowe – Dolinka Pusta i Dolinka pod Kołem. Dolina jest pochodzenia glacjalnego – jej dno zostało wyżłobione przez lodowiec. Nazwa Doliny wzięła się od znajdujących się na jej obszarze pięciu jezior – Przedniego Stawu, Małego Stawu, Wielkiego Stawu, Czarnego Stawu i Zadniego Stawu. Oprócz nich jest jeszcze szóste, najmniejsze jezioro – Wole Oko, ale ponieważ zdarza się, że okresowo wysycha, nie zostało uwzględnione w nazwie doliny.
Dolina Pięciu Stawów jest jedną z najpiękniejszych w całych Tatrach. Jej krajobraz, poza otaczającymi strzelistymi szczytami i malowniczymi jeziorami, tworzą liczne skały, głazowiska, piarżyska i zieleniące się połacie kosodrzewiny. Wysokogórski charakter sprawia, że na jej obszarze jest zazwyczaj chłodno i wietrznie, a śnieg utrzymuje się bardzo długo. To wszystko sprawia, że od początku XIX wieku była ona znanym celem wycieczek turystycznych. Pod koniec tegoż wieku wytyczono kilka szlaków turystycznych prowadzących do niej i w jej obrębie.
W Dolinie Pięciu Staów występują liczne gatunki bardzo rzadko spotykanych roślin, takich jak tojad kosmaty, gnidosz Hacqueta, warzucha tatrzańska, saussureja wielkogłowa, jarząb nieszpułkowy, turzyca Lachenala, turzyca skąpokwiatowa czy ukwap karpacki. Zamieszkują ją także różne gatunki zwierząt – wśród nich niedźwiedzie, kozice, jelenie, świstaki czy bardzo rzadko spotykane rysie. Dolina Pięciu Stawów była niegdyś wypasana i wchodziła w skład Hali Pięć Stawów. Od 1968 roku TPN całkowicie zakazał wypasu na jej terenie. W dolinie, przy północnym brzegu Przedniego Stawu Polskiego stoi najwyżej położone w Polsce schronisko górskie.
Jeziora w Dolinie Pięciu Stawów
Przedni Staw Polski
Przedni Staw Polski położony jest w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, najbliżej wschodniego krańca tej Doliny. Jego powierzchnia wynosi 7,7 ha, głębokość – 34,6 m, długość – około 396 m, a szerokość – około 302 m . Tafla jeziora położona jest na wysokości 1668 m n.p.m., u stóp Świstowej Czuby (1763 m n.p.m.), Opalonego Wierchu (2115 m n.p.m.) i Niedźwiedzia (1812 m n.p.m.), które otaczają je kolejno od północnego wschodu, południowego wschodu i południa. Jezioro jest zasilane przez spływające z Miedzianego strumienie wody, a wypływający z niego potok wpada do Wielkiego Stawu Polskiego. Przy północnym brzegu jeziora znajduje się najwyżej położone w Polsce schronisko, wybudowane połowie XX wieku. Przedni Staw Polski jest jeziorem pochodzenia polodowcowego. Brzegi jeziora są częściowo porośnięte kosodrzewiną. Jest ono sztucznie zarybione pstrągiem źródlanym.
Mały Staw Polski
Mały Staw Polski jest położony w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, pomiędzy Przednim Stawem Polskim i Wielkim Stawem Polskim. Jest to niewielkie jezioro o powierzchni 0,18 ha, głębokości około 2 m, długości 68 m i szerokości 34 m. Tafla jeziora położona jest na wysokości 1668 m n.p.m., pomiędzy zboczami Wyżniej Kopy i Niedźwiedzia (1812 m n.p.m.). W czasie zimy jezioro, ze względu na swoją małą głębokość, zamarza do samego dna. W 1876 roku nad brzegiem jeziora stanęło pierwsze w Dolinie Pięciu Stawów, prowizoryczne, kamienne schronisko górskie, a po 20 latach przebudowano je na nowocześniejsze – drewniane. W latach 1924 – 1926 wybudowano nowe schronisko, które spłonęło w 1945 roku. Obecnie stojący przy północnym brzegu Małego Stawu Polskiego niewielki, drewniany budynek, to kolejne schronisko wybudowane zaraz po II Wojnie Światowej przez Andrzeja Krzeptowskiego. Od 1968 roku w budynku znajduje się strażnicówka TPN. Wzdłuż północnego brzegu stawu przebiega niebieski szlak turystyczny od Schroniska nad Przednim Stawem na Zawrat.
Wielki Staw Polski
Wielki Staw, leżący w Dolinie Pięciu Stawów Polskich, jest drugim co do wielkości jeziorem w polskich Tatrach. Jego powierzchnia wynosi 34,14 ha, co oznacza, że jest tylko niecałe 0,8 ha mniejsze od Morskiego Oka, choć niektóre źródła podają że w rzeczywistości jest od niego większy (a rozbieżność wynika z różnic w poziomie wody podczas wykonywania pomiarów). Niezależnie od tego, jest na pewno od niego o wiele głębsze i dłuższe. Głębokość Wielkiego Stawu wynosi prawie 80 m, długość – 998 m, szerokość 452 m, a pojemność (dzięki stosunkowo płaskiemu dnu położonemu na dużej głębokości) – 13 mln m³. Parametry te zapewniają mu miano najgłębszego, najdłuższego i najbardziej pojemnego jeziora w Tatrach. Tafla jeziora położona jest na wysokości 1665 m n.p.m., u stóp Miedzianego (2233 m n.p.m.) i Szpiglasowego Wierchu (2172 m n.p.m.) Misa, w której znajduje się jezioro, została wyżłobiona przez lodowce w plejstocenie. Jego dno pokryte jest kamieniami, żwirem i mułem. Jest zasilane przez trzy dopływy – potoki spływające ze Szpiglasowych Stawków, Czarnego Stawu oraz Pustej Dolinki i Dolinki pod Kołem. Wypływa z niego natomiast potok Roztoka, na którego początkowym odcinku znajduje się wodospad Siklawa. Brzegi jeziora porasta kosodrzewina. Po jego północnej stronie poprowadzony jest niebieski szlak turystyczny od schroniska na Zawrat. Przy północno-zachodnim brzegu Wielkiego Stawu stoi zabytkowa koliba kamienna z drewnianym, spadzistym dachem. Jest to najstarszy zachowany tego typu budynek w Tatrach, datowany na XVII wiek. W 1952 roku w jeziorze zatonął niedźwiedź brunatny, pod którym załamał się lód. Jego ciało zostało wydobyte ze stawu, wypchane i obecnie znajduje się w Muzeum Tatrzańskim.
Czarny Staw Polski
Czarny Staw Polski położony jest w środkowej części Doliny Pięciu Stawów, na południowy zachód od Wielkiego Stawu Polskiego. Powierzchnia jeziora wynosi 12,7 ha, głębokość ponad 50 m, długość – 618 m, a szerokość – 296 m. Tafla jeziora położona jest na wysokości 1722 m n.p.m. Do stawu od strony południowo-zachodniej opadają zbocza Kotelnicy (odcinka grani głównej Tatr). Wzdłuż wschodniego brzegu jeziora przebiega żółty szlak na Szpiglasową Przełęcz, a po północnej stronie – niebieski szlak ze schroniska nad Przednim Stawem Polskim na Zawrat. Wody jeziora zasilają Wielki Staw Polski.
Wole Oko
Wole Oko to niewielki staw położony w zachodniej części Doliny Pięciu Stawów, pomiędzy Czarnym Stawem Polskim i Zadnim Stawem Polskim, na terenie Dolinki pod Kotłem. Tafla wody położona jest na wysokości 1862 m n.p.m.. W czasie zimy jezioro, ze względu na swoją małą głębokość, zamarza do samego dna. Głębokość stawu jest zmienna, zdarza się również, że okresowo wysycha. Jest to najprawdopodobniej przyczyną, nieuwzględnienia go w nazwie Doliny Pięciu Stawów. Niedaleko południowego brzegu jeziora przebiega nieoznakowana ścieżka na Gładką Przełęcz.
Zadni Staw Polski
Zadni Staw Polski jest najdalej wysuniętym na północny zachód jeziorem Doliny Pięciu Stawów i znajduje się w górnym piętrze tej doliny – w Dolince Pod Kotłem. Powierzchnia jeziora wynosi około 6,5 ha, głębokość – 31,6 m, długość – 382 m, a szerokość – 235 m. Tafla wody położona jest na wysokości 1890 m. Jest to drugie pod względem wysokości położenia jezioro w Polsce. Staw otoczony jest przez malownicze górskie szczyty. Od zachodu góruje nad nim Walentkowy Wierch (2156 m n.p.m.), od północy – Świnica (2301 m n.p.m.) i Zawratowa Turnia (2247 m n.p.m.). Po wschodniej stronie stawu przebiega niebieski szlak turystyczny ze Schroniska nad Przednim Stawem Polskim na Zawrat. Jeziorko jest pochodzenia glacjalnego, utworzyło się w kotle polodowcowym. Jego wody zasilają Wole Oko, a następnie przepływają podziemnym potokiem do Czarnego Stawu Polskiego, i dalej do Wielkiego Stawu Polskiego.
Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów
W Dolinie Pięciu Stawów, przy północnym brzegu Przedniego Stawu Polskiego, na wysokości 1671 m n.p.m. położone jest Schronisko PTTK im. Leopolda Świerza. Jest to najwyżej położone schronisko w Polsce.
Schronisku ma 67 miejsc noclegowych w pokojach 2, 4, 6, 7, 8, 10-osobowych. Cena noclegu wynosi od 32 do 50 zł za nocleg, w zależności od liczebności pokoju. Poza tym w budynku mieszczą się sala jadalna, kuchnia turystyczna, przechowalnia bagażu, bufet, w którym można zamówić coś do jedzenia (w tym najlepszą w Tatrach szarlotkę), recepcja i sklepik z pamiątkami, mapami i przewodnikami, a także wypożyczalnia sprzętu zimowego. Dla odwiedzających schronisko czynne jest codziennie w godzinach 8 – 21 (z przerwą pomiędzy 10 i 11).
W schronisku funkcjonuje biuro turystyki górskiej 5+ mające w swojej ofercie liczne, ciekawe wycieczki wysokogórskie i szkolenia.
Jest to jedyne w Polsce schronisko, do którego nie prowadzi przejezdna dla samochodów droga. Schronisko jest zaopatrywane przy pomocy zainstalowanego w górnej części Doliny Roztoki wyciągu towarowego, do którego towar przywożony jest na traktorach i quadach.
Obecnie istniejące schronisko, nie jest pierwszym, które stanęło w Dolinie Pięciu Stawów. Łącznie było ich kilka, a każde z nich miało swoją ciekawą historię.
Funkcję pierwszego, prowizorycznego schroniska, pełnił szałas stojący przy północno-zachodnim brzegu Wielkiego Stawu Polskiego.
Pierwszy budynek wybudowany z przeznaczeniem na schronisko – kamienny, prosty, jednoizbowy, stanął w 1876 roku przy brzegu Małego Stawu. Nosił on imię Ludwika Zejsznera – polskiego geologa, geografa, kartografa i krajoznawcy.
Dwadzieścia lat później wybudowano kolejne schronisko, drewniane i o wiele bardziej wygodne. W środku znajdował się piec i prycze do spania. Było ono kilkukrotnie dewastowane (w czasie I Wojny Światowej), ale również odnawiane, modernizowane i rozbudowywane. Służyło turystom do 1924 roku.
W 1932 w Dolinie Pięciu Stawów stanęło kolejne schronisko, które zaprojektował i osobiście doglądał budowy Karol Stryjeński – dyrektor Państwowej Szkoły Przemysłu Drzewnego w Zakopanem. Pierwszymi dzierżawcami zostali Maria i Andrzej Krzeptowscy, ich potomkowie zarządzają schroniskiem w Dolinie Pięciu Stawów do dnia dzisiejszego. Ówczesne schronisko cieszyło się ogromną popularnością wśród turystów, jednak w 1945 r. doszczętnie spłonęło.
Kolejnym schroniskiem został, wybudowany w 1947 roku przez Andrzeja Krzeptowskiego, drewniany budynek istniejący do dziś. Mijamy go idąc niebieskim szlakiem do obecnego schroniska. Od 1968 roku funkcjonuje w nim strażnicówka TPN.
Obecne schronisko (piąte z kolei) zostało wybudowane w 1954 roku. Miejsce budowy schroniska zostało zmienione w celu zapewnienia bezpieczeństwa lawinowego. Jest to kamienny budynek z drewnianym dachem, który bardzo ładnie wkomponowuje się w krajobraz. Jego projekt wykonali Anna Górska, Jan Chmielewski, Jędrzej Czarniak, Gerard Ciołek i Jerzy Mokrzyński. Pierwszą kierowniczką została Maria Krzeptowska, a obecnie schroniskiem kierują jej wnuczki – Maria i Marta, wraz z mężami.
Szlak do Schroniska
INFORMACJE O ODCINKU SZLAKU | |
Długość: | 0,5 km |
Czas przejścia: | 0:10 (↕) |
Różnica poziomów: | 1668 m – Dolina Pięciu Stawów 1672 m – Schronisko w Dolinie Pięciu Stawów 4 m |
Stopień trudności: | Łatwy |
Ekspozycja: | Brak |
Widoki: | Z całego szlaku |
Ubezpieczenia: | Brak |
Kolor szlaku: | Niebieski |
Od ujścia Roztoki kierujemy się niebieskim szlakiem w kierunku zachodnim, ku Schronisku PTTK w Dolinie Pięciu Stawów. Początkowo od Wielkiego Stawu Polskiego oddziela nas kilkunastometrowy pas kosodrzewiny. Później podchodzimy nad jego brzeg i do samego Schroniska idziemy wałem morenowym, wzdłuż jezior, po ścieżce ułożonej z kamieni.
Kolejnym jeziorem, które mijamy jest Mały Staw Polski. Na jego wysokości, po drugiej stronie szlaku stoi dawne schronisko, obecnie pełniące funkcję strażnicówki TPN. Następnie idziemy północnym brzegiem Przedniego Stawu Polskiego, na którego końcu znajduje się Schronisko im. Leopolda Świerza.
Szlak Doliną Pięciu Stawów na Zawrat
INFORMACJE O ODCINKU SZLAKU | |
Długość: | 4,0 km |
Czas przejścia: | 1:40 (↓1:20) |
Różnica poziomów: | 1668 m – Dolina Pięciu Stawów 2158 m – Zawrat 490 m |
Stopień trudności: | Średni |
Ekspozycja: | Zdarzają się bardziej eksponowane fragmenty szlaku |
Widoki: | Z całego szlaku |
Ubezpieczenia: | Brak |
Kolor szlaku: | Niebieski |
Wariant: PODEJŚCIE
Niebieski szlak z Doliny Pięciu Stawów jest najłatwiejszym i najbezpieczniejszym wariantem dojścia na przełęcz Zawrat. Nie jest ani szczególnie stromy, ani eksponowany, w odróżnieniu od wszystkich pozostałych dróg prowadzących w to miejsce. Dzięki temu podczas wędrówki możemy skupić się na podziwianiu otaczających nas pięknych wysokogórskich krajobrazów – podążając szlakiem przemierzamy właściwie całą Dolinę Pięciu Stawów Polskich.
Przez większość drogi z prawej strony towarzyszy nam skalista grań, którą przebiega szlak turystyczny Orla Perć. Mając lornetkę możemy przystanąć i popodglądać zmagających się z tym szlakiem turystów. Najwyższym punktem tej grani jest Kozi Wierch (2291 m n.p.m.) i jest on zarazem najwyższym szczytem leżącym w całości na terytorium Polski.
W miejscu wypływu potoku Roztoka przechodzimy przez mostek i udajemy się w kierunku zachodnim. Idziemy ścieżką pośród kosodrzewiny i po około 250 metrach mijamy skrzyżowanie ścieżek, na którym w prawo odchodzi żółty szlak na przełęcz Krzyżne.
SKRZYŻOWANIE SZLAKÓW:
Żółty – na Przełęcz Krzyżne: 2:00 (↓1:30)
Początkowo szlak przebiega wzdłuż Wielkiego Stawu Polskiego po relatywnie płaskim terenie, pokonujemy jedynie nieznaczne przewyższenia i obniżenia. Po kolejnych 500 m mijamy czarny szlak na Kozi Wierch.
SKRZYŻOWANIE SZLAKÓW:
Czarny – na Kozi Wierch: 1:45 (↓1:15)
Po lewej stronie, przy północno-zachodnim brzegu Wielkiego Stawu Polskiego, stoi najstarszy szałas w Tatrach datowany na XVII wiek. Dochodzimy do kolejnego skrzyżowania, z którego możemy udać się żółtym szlakiem na Szpiglasową Przełęcz (i dalej do Morskiego Oka) lub na Kozią Przełęcz (i dalej do Doliny Gąsienicowej).
SKRZYŻOWANIE SZLAKÓW:
Żółty – Na Szpiglasową Przełęcz: 1:45 (↓1:15) i na Kozią Przełęcz: 1:20 (↓1:00)
Na wysokości skrzyżowania, na kamiennym głazie jest wmurowana tablica upamiętniająca tragiczną śmierć Stanisława Bronikowskiego w 1917 roku, który zginął spadając w przepaść z Zamarłej Turni (lewa część tablicy jest rozbita).
Po północnej stronie widać Dolinę Pustą i spływające z niej liczne strumienie wody, tworzące na wysokości szlaku rozlewiska, które czasem ciężko jest pokonać suchą nogą.
Zostawiamy za sobą Wielki Staw Polski oraz odbijającą w lewo nieoznakowaną ścieżkę na Gładką Przełęcz. Po około półkilometrowym odcinku zakręcamy razem ze szlakiem w kierunku północnym.
Szlak, stromo pnąc się pod górę, wchodzi na teren Dolinki pod Kołem – górnego piętra Doliny Pięciu Stawów. Idziemy zachodnim zboczem Kołowej Czuby (2105 m n.p.m.), po lewej stronie mijając Wole Oko i Zadni Staw Polski. Wchodzimy coraz wyżej po skalistym zboczu Małego Koziego Wierchu (2228 m n.p.m.) na przełęcz Zawrat. Wiosną długo zalega tu śnieg, trzeba więc uważać, aby się nie poślizgnąć.