Białowieża

Białowieża to znacznych rozmiarów gmina wiejska w województwie podlaskim podlegająca powiatowi hajnowskiemu.

W granicach Białowieży mieszczą się osady: Stoczek, Centura, Zastawa, Krzyże, Podolany I oraz Podolany II. Dużą część wsi zajmuje założony w 1889 przez cara Aleksandra III Park Pałacowy.

Wioska położona jest na Wysoczyźnie Bielskiej w centrum Puszczy Białowieskiej na Polanie Białowieskiej. Jej tereny należą do dorzecza Narwi.

Przez Białowieże przepływa rzeka Narewka, lewy dopływ Narwi oraz dopływające do Narewki rzeczki Złota i Kliczyniówka. Na terenie Parku Pałacowego znajdują się dwa przedzielone groblą sztuczne stawy.

Białowieża graniczy od północy z Białowieskim Parkiem Narodowym, od północnego zachodu z Pogorzelcami, od zachodu ze Zwierzyńcem. Niedaleko, w odległości 2 km na południe, znajduje się polsko-białoruskie piesze przejście graniczne z w Grudkach.

Istnieje wiele hipotez co do pochodzenia nazwy Białowieża. Jedne mówią jakoby miała się ona wziąć od jednej z wież zamków myśliwskich budowanych dla króla Władysława Jagiełły lub książąt litewskich Gedymina i Kiejstuta. Miejscowość mogła być nazwana także „Białowieże” jako najważniejsza w rejonie, gdzie budowano wiele takich wież. Inne teorie wskazują na plemię Połowców- „Białowieżców”, które podbitym terenom nadało nazwę mieszczącej się w nad Donem stolicy: Białej Wieży (Sarkel) lub na plemię Jaćwingów, dzięki którym nazwa miała powstać od słowa „Biała Jaćwież” zmienianego kolejno na: Biała Ćwież – Biała Wież – Białowieża. Inne źródła sugerują, że Białowieża dawniej była „Białą Wsią”, zamieszkiwaną przez „białych”- wolnych chłopów nie mających powinności wobec państwa. Możliwe jest także to, że nazwa wzięła się od litewskich słów „bala” oraz „weszu”, co można by tłumaczyć „osada nad mokrą łąką”.

TURYSTYKA W BIAŁOWIEŻY:

SZLAKI

Większość szlaków turystycznych w Białowieży zaczyna się przy dworcu PKP. Można stąd wyruszyć na trasy: zieloną „Białowieża-Hajnówka”, żółtą, niebieską oraz czerwoną- szlakiem „Miejsc Pamięci Narodowej”.

WYCIECZKI

Szlak zielony „Białowieża-Hajnówka” ma długość 25 km . Z Białowieży leśną drogą możemy dotrzeć do Rezerwatu Pokazowego Białowieskiego Parku Narodowego. W rezerwacie zobaczymy żubry, sarny, łosie, dziki, wilki, koniki rasy tarpan oraz żubronia – krzyżówkę żubra z bydłem domowym. W połowie drogi miniemy należącą także do BPN osadę Zwierzyniec. Następnie szlak powiedzie nas przez Rezerwat Krajobrazowy Władysława Szafera. Ewenementem znajdującym się na jego terenie jest 37 kurhanów X-XII w. – nasypów ziemnych kryjących średniowieczne groby mieszkańców zamieszkujących niegdyś okoliczne tereny. Rezerwat Władysława Szafera powstał w celu umożliwienia turystom poruszających się samochodem podziwiania puszczańskiej przyrody. Z tego powodu trasa szlaku wielokrotnie przecina szosę prowadzącą z Hajnówki do Białowieży.

Szlak niebieski „Białowieża-Siemianówka” mierzy 41 km. Wchodząc na szlak na początku miniemy skansen wsi puszczańskiej. Następnie będziemy mogli podziwiać zachowaną oryginalną architekturę drewnianą we wsi Pogorzelce. Opuściwszy Pogorzelce udamy się do uroczyska Stara Białowieża, gdzie przygotowano dla turystów edukacyjną ścieżkę „Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewskich”. Dalej droga wiedzie przez Gruszki i Babią Górę. W Babiej Górze zobaczymy wieżę widokową. Na końcu trasy w Siemianówce zwróćmy uwagę na osiemnastowieczną cerkiew p.w. św. Jerzego Zwycięzcy. Wioska z powodu swojego położenia poniżej Zalewu Siemianówka posiada własny wał przeciwpowodziowy.

Szlak czerwony „Miejscami Pamięci Narodowej” biegnie wokół Białowieży. Jest najkrótszym mierzącym 14 km szlakiem. Na jego trasie znajdziemy m. in. starą Żwirownie oraz miejsca martyrologii z okresu II wojny światowej. Początkowo szlak wiedzie ulicami Waszkiewicza i Tropinka, kolejno przez Park Dyrekcyjny, ulicę Browską i ulicę Wojciechówka. Część trasy wchodzi na ścieżkę edukacyjną „Krajobrazy Puszczy, by następnie poprowadzić nas do XIX dworca kolejowego Białowieża-Towarowa. Stąd dotrzemy do Ośrodka Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”, potem do osiedli Podolany I, Podolany II.

Z Białowieży wychodzą dwa żółte szlaki: jeden wiodący do Narewki oraz drugi do Topiła.

Szlak „Białowieża-Topiło” mierzy 19 km, prowadzi przez Puszczę pokazując urokliwe zakątki rezerwatów: Podcerkwy, Berezowa, Olszanki Myśliszcze oraz Michnówki.
Są to miejsca występowania motyli dziennych oraz kraśników. Końcowa miejscowość na trasie – Topiło to osada leśna, w której znajduje się stacja kolejki wąskotorowej oraz baseny wodne, które były używane niegdyś do spławiania drewna. W Topile można także przejść ścieżkę edukacyjną „Leśne Osobliwości” oraz odpocząć pod drewnianą wiatą.

Szlak „Białowieża-Narewka” mierzy 21 km i przechodzi przez wieś Pogorzelce, uroczysko Stara Białowieża, Drogę Narewkowską i Janowo. Wartą uwagi jest znajdująca się w Uroczysku Stara Białowieża kilkuset metrowa ścieżka edukacyjna „Szlak Dębów Królewskich i Książąt Litewkich”.

Drugi niebieski szlak „Białowieża-Czerlonka Osada-Zwierzyniec” rozpoczyna się przy XIX wiecznym dworcu Białowieża-Towarowa i prowadzi przez 17 km mijając na swej drodze osiedla Podolany I, Podolany II, Ośrodek Edukacji Leśnej „Jagiellońskie”. Szlak wchodzi na Tryb Jagielloński, mija Osadę Czerlonka i wiedzie do osady Zwierzyniec.

Wspaniałym pomysłem na wycieczkę będzie również 4 km szlak o nazwie „Żebra Żubra”. Jest to malownicza trasa wiodąca po mostach i kładkach przez podmokłe olsy Puszczy Białowieskiej. Początek szlaku znajduje się przy skansenie budownictwa drewnianego, do którego możemy dojść niebieskim szlakiem „Białowieża-Siemianówka”(przedłużenie ul. Zastawa). Aktualnie (rok 2014) trasa została zamknięta ze względu na jaj zły stan i zagrożenie bezpieczeństwa turystów.

Istnieje także kilka szlaków, których początek znajduje się w pobliskich miejscowościach. Niektóre z nich zasługują na szczególną uwagę :

Kosy Most – Masiewo „Wilczy Szlak”- szlak zielony: 16 km (wieża obserwacyjna, Uroczysko Wilczy Szlak, grądy , potężne dęby , uroczysko Głuszec)

Masiewo – Uroczysko “Głuszec” – Masiewo – szlak czerwony: 6,5 km (należący do BPN rezerwat Głuszec: torfowiska wysokie, okazy flory, np. widłaka cyprysowego, część Wilczego Szlaku, Obręb Ochronny Hwoźna BPN, wejście na szlak mieści się w Zamoszach koło Masiewa, oddalonego od Białowieży o ok. 25 km. drogi naokoło BPN )

“Miejsce Mocy” – szlak czarny: 5,5 km (starosłowiańskie miejsce kultu, kamienny krąg)

“Carska Tropina” – szlak czarny: 4 km (miejsca widokowe nad rzeką Narewką, dawny szlak myśliwski, kładki i punkt widokowy nad rzeką Narewką)

„Szlak Walk Partyzanckich” – szlak czerwony: 22 km (cudowne źródło Kryneczka, rezerwat dębu bezszypułkowego Lipiny, rezerwat Szczekotowo: 131 kurhanów z X-XIII w., grąd, rzeka Łutownia, ścieżka dydaktyczna „Pod dębami”, Narewka, wejście na szlak w Hajnówce)

Hajnówka – Orzeszkowo – Hajnówka „Śladami Powstania Styczniowego” –szlak niebieski: 31km (Droga Dubieńska, okazy dębów, Car-dąb, Rezerwat Głęboki Kąt: bór świerkowy o charakterze borealnym)

ZABYTKI

Pomimo stosunkowo małych rozmiarów Białowieży spotkamy tu liczne i znaczące zabytki architektury, miejsca pamięci, pomniki i muzeum.

Najstarszym zabytkiem jest obelisk upamiętniający łowy królewskie króla Augusta III Sasa w 1752r. Znajduje się on w powstałym w XIX w Parku Pałacowym. Park wraz z pałacem carskim zaprojektował W. Kronenberg. Sam pałac uległ zniszczeniu pod koniec II wojny światowej, zachowały się jednak ceglane budynki z nim sąsiadujące: stajnie carskie (dziś siedziba PTTK), brama pałacowa, Dom Myśliwski, Dom Marszałkowski (obecna siedziba dyrekcji BPN).

Innym budynkiem pamiętającym czasy carskie jest cerkiew p.w. św. Mikołaja Cudotwórcy z 1895 r. „Perełką” wśród białowieskich zabytków jest znajdujący się w niej unikatowy ikonostas wykonany z chińskiej porcelany.

Innym zabytkiem architektury sakralnej jest kościół p.w. św. Teresy od Dzieciątka Jezus z 1927 r. Autorem neorenesansowego projektu jest Borys von Zinserling.

Warto odwiedzić także Dworzec Białowieża-Towarowa, który został wybudowany na polecenie cara Rosji Aleksandra III. Obecnie mieści się tu Restauracja Carska.

Między rzeką Narewka a ulicą Zastawa leży Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia. Założony w 1983 przez grupę białostockich studentów skansen mieści w sobie zabytkowe chaty z 1886, 1893 i 1897 r., wiatrak-koźlak z 1925 r., drugi wiatrak, stodołę, studnię, banię, spichlerz, ule w pniach, duży prawosławny krzyż oraz czasownię św. Aleksandra Newskiego. Skansen jest otwarty w okresie letnim oraz w „długie weekendy”. Gości także imprezy kulturalne związane z tradycją ruską na Podlasiu.

Zwiedzając Białowieże warto rzucić jeszcze okiem na wieżę ciśnień, zespoły nadleśnictwa z lat dwudziestych XX w – „Jagiellońskiego” oraz przy ul. Wojciechówka 4. Na ich terenie można zobaczyć budynki leśniczówek, ogród oraz zachowane drewniane budynki.

INNE ATRAKCJE TURYSTYCZNE

Jednym z największych, jeśli nie największą atrakcją turystyczną Białowieży jest jej położenie blisko Białowieskiego Parku Narodowego. Na terenie wsi znajdują się dwa rezerwaty BNP: Rezerwat Park Pałacowy oraz Rezerwat Pokazowy. Białowieski Park Narodowy został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO w roku 1977 r.. Ścisły rezerwat BPN wolno zwiedzać jedynie pieszo, w grupach mniejszych niż 25 osób z uprawnionym przewodnikiem. Można spotkać w nim rejony, gdzie zachował się pierwotny charakter lasów o naturalnie ukształtowanym drzewostanie oraz okazy flory będącymi pozostałościami po epoce lodowcowej (wierzba borówkolistna i skalnica torfowa). W Rezerwacie Pokazowym BPN zobaczymy największy gatunek Europy – żubra, a obok niego sarny, łosie, dziki, wilki, koniki tarpany oraz żubronia. Poza tym na terenie BNP można spotkać m.in. rysie, dziki, wydry, jenoty, gronostaje, kuny, łasice, tchórze, bobry, zająca bielaka, popielicę, koszatkę, smużkę, bociana czarnego, orlika krzykliwego, jarząbka, dzięcioła trójpalczastego i białogrzbietowego, sóweczkę, sowę muchołówkę, sowę białoszyją, sowę małą, orzechówkę, dziwonia, kruka, żółwia błotnego, motyla szlaczkowego, motyla nastrosza topolowca, chrząszcza rzerdziankę Urussową, chrząszcza listwiaczka Chołodkowskiego i wiele innych gatunków zwierząt.

Bardzo duże wrażenie na turystach wywiera nowoczesna ekspozycja Muzeum Przyrodniczo – Leśnego BPN. Wystawy przyrodnicze są zaprojektowane w ten sposób, by oddziaływać na widza poprzez dźwięk i światło, wprowadzając go w nastrój związany z przebywaniem w otoczeniu pierwotnej, dzikiej natury.

 

Z Dworca Białowieża Towarowa można wybrać się na wycieczkę do Hajnówki napędzaną siłą mięśni drezyną.

Inną atrakcją może być przejazd bryczką lub saniami – popularnymi środkami transportu w Białowieży. Ceny przewozu zaczynają się od 60 zł. Woźnica może nam zaproponować zwiedzanie wsi, Puszczy Białowieskiej, wycieczkę do szlaku dębów królewskich, Miejsca Mocy lub Rezerwatu Pokazowego.

SPORT/AKTYWNY WYPOCZYNEK

Dla osób lubiących Nordic Walking godny polecenia jest Nordic Walking Park „Białowieża”. Można wybrać sobie tu jeden z czterech szlaków. Czerwony wiedzie wokół osiedla Podolany II i Rezerwatu Wysokie Bagno. Czarny zatacza krąg wokół obszaru rozciągniętego między Rezerwatem Wysokie Bagno a Białowieskim Parkiem Narodowym. Zielony, pokrywa się z czarnym przedłużając nieco trasę przejścia. Żółty obchodzi wokół Rezerwat Wysokie Bagno.

Przepływająca przez Białowieżę Narewka jest interesującym miejscem na spływ kajakiem. Narewka zachowała swój naturalny charakter obfitujący w różnorodność nadrzecznej roślinności. Istnieje także duże prawdopodobieństwo zobaczenia dzikich zwierząt w trakcie narewskiego spływu. Nurt rzeki nie jest wartki, można spokojnie przepłynąć nie napotykając wirów wodnych, a na przeszkodzie może stanąć jedynie któreś z powalonych drzew. Na spływ można wybrać jedną z dwóch tras: Kosy Most- Narewka „szlak Puszczański” lub Narewka – rzeka Narew „szlak Dwóch Rzek”. Można oczywiście wyznaczyć sobie któryś z krótszych fragmentów.

W Białowieskim hotelu Żubrówka można skorzystać z kortów tenisowe, pograć w mini golfa lub siatkówkę plażową.

Oprócz tras pieszych i Nordic Walking Białowieża ma nam do zaoferowania dwa szlaki rowerowe. Czarny prowadzi przez 13,5 km wokół Białowieży i Polany Białowieskiej pokazując najważniejsze miejsca. Zielonym szlakiem dojedziemy do Dubiczy Cerkiewnych. Szlak mierzy 41 km, a na jego trasie spotkamy liczne pola i łąki, Miejsce Mocy – starosłowiańskie miejsce kultu z kamiennym kręgiem, stacje końcową kolejki wąskotorowej w Topile, zabytkową cerkiew w Werstoku, Rezerwat „Czechy Orleańskie” chroniący drzewostan dawnej Puszczy Bielskiej i zalew Bachamaty w Dubinach Cerkiewnych, w którym można się kąpać.

ZIMA:

Zimą dla chcących uprawiać narciarstwo biegowe Urząd Gminy otwiera gminną wypożyczalnie nart (tel.: 68-12-489, wew. 36). Trasy narciarskie pokrywają się ze szlakami Nordic Walking.

DEMOGRAFIA:

Dane statystyczne z roku 2004 wskazują, że Białowieżę zamieszkuje 2671 osób. Zaskakujące jest to, że przy takiej liczbie mieszkańców wieś odwiedza blisko 100 tysięcy turystów rocznie.

KULTURA I FOLKLOR W BIAŁOWIEŻY:

RELIGIA

Dominującym wyznaniem na terenie Białowieży jest Prawosławie. Drugim pod względem liczebności jest Katolicyzm. Wśród wyznań protestanckich spotkamy w Białowieży Baptystów (najstarszy istniejący zbór na Podlasiu) oraz Zielonoświątkowców.

SZTUKA

Działający w Białowieży Ośrodek Kultury organizuje liczne imprezy, spotkania z artystami i interesującymi ludźmi. Jedną z ważniejszych inicjatyw Ośrodka jest organizacja Nocy Kupały podczas, której można podziwiać wspaniały taneczny korowód z wieńcami, pokaz fajerwerków, koncerty muzyki ludowej z udziałem twórców białoruskich oraz topienie wianków na Narewce. Przy siedzibie Białowieskiego Ośrodka Kultury na ul. Sportowej 1 mieści się lokalne Kino „Żubr” oraz Gminna Biblioteka Publiczna.

Warto wspomnieć, że Białowieża jest miejscem kilku cyklicznych festiwali m. in. odbywającego się w sierpniu Festiwalu Teatralnego Wertep, Festiwalu Młodego Widza Wędrujące ALE KINO! na początku października oraz zapoczątkowanego w maju 2014 r. Festiwalu Sztuki Kultur i Narodów.

Ciekawostką jest to, że Białowieży działa także Chór Leśników Białowieskich.

Godne uwagi są dwie galerie działające w Białowieży. Galeria Sztuki i Pogranicza KRESY przy ul. Pogorzelce 19 zajmuje się promocją rękodzieła twórców ludowych i profesjonalnych, rzeźby, ceramiki, tkactwa, koronkarstwa i książki. Druga galeria Galeria&Cafe „Sarenka” przy ul. Waszkiewicza 8 poza wystawianiem malarstwa, rzeźby, grafiki, sztuki użytkowej, ludowej, wyrobów współczesnych i antyków, organizuje w swoim ogródku projekcje filmowe, wieczory artystyczne, wernisaże, koncerty, recitale oraz promocje książek. W sezonie letnim „Sarenka” jest otwarta 6 dni w tygodniu od wtorku do niedzieli w godzinach 11:00-19:00, od września do listopada działa jedynie w weekendy od 9:00 do 17:00.

STROJE

Na terenach Podlasia obowiązywała dawniej moda, której nieodzowną częścią były koszule zdobione czarnym i czerwonym haftem krzyżykowym. Kobiety obowiązywały pasiaste fartuchy ze zdobieniami z koronki i atłasu oraz atłasowe gorsety, także niekiedy haftowane w ciekawe wzory ludowe. Niektóre panie nakładały na głowę haftowane zawijki. Panowie nosili czapki maciejówki, granatowe kamizelki, wełniane spodnie, sukmanę i krajkę.                                                                                                       

HISTORIA BIAŁOWIEŻY:

Najstarsze odnalezione w okolicach Białowieży ślady obecności człowieka sięgają okresu Neolitu. Odkryty na terenie Uroczyska Hajduckiego grób z okresu Rzymskiego z III-IV w. n. e. oraz późnośredniowieczne (X-XII) kurhany odnalezione na terenie Białowieskiego Parku Narodowego i Rezerwatu Krajobrazowego Władysława Szafera wskazują na długowiekową obecność człowieka na tych terenach.

W Średniowieczu Puszcza Białowieska przeżywała ekspansję książąt ruskich, litewskich i mazowieckich.

Dzięki wzmiankom w dokumentach z XV i XVI w. wiemy o tym, że w Puszczy działały Leśnictwa Białowieskie i Kamienieckie, a na jej terenie znajdowały się budy osoczników, kosiarzy, bartników, drwali, potażników i smolarzy. W kronikach Długosza można przeczytać o wyprawie aprowizacyjnej króla Władysława Jagiełły w 1409. Król polował przez kilka dni w Puszczy Białowieskiej by nagromadzić zapasy przed wojną z Krzyżakami. Długosz wspomina o tym jak Jagiełło udaje się do „Białowieży za rzekę Lśne” , czyli dzisiejszą rzekę Leśną Prawą. Pisze także o dworze myśliwskim nad rzeką Łutownią. Dwór ten zostanie przeniesiony na Polane Białowieską w XVI w.. W roku 1426 ma miejsce wypadek Jagiełły podczas polowania w Uroczysku Jagiellońskim.

Oprócz Władysława Jagiełły, na polowania do Puszczy Białowieskiej wybierali się królowie: Kazimierz Wielki, Aleksander Jagiellończyk, Zygmunt Stary, Stefan Batory oraz Królowie Sascy.

W XVII w. następuje rozwój Polany Białowieskiej. W miejscu dzisiejszego Parku Pałacowego zostaje założony folwark. Istnieją informacje z roku 1639 mówiące o młynie oraz stawie mieszczących się w otoczeniu folwarka. Swój dwór buduje tutaj Władysława IV Waza. Przed rokiem 1658 prawdopodobnie podczas IV wojny polko –moskiewskiej dwór Wazów zostaje spalony. Na jego miejscu powstaje nowy wybudowany przez Augusta III Sasa. Dwór Augusta przetrwa do roku 1831.

W latach 1795-1915 Białowieża pozostaje w zaborze rosyjskim. W 1860 r. do miejscowości na polowanie przyjeżdża car Rosji Aleksander II Mikołajewicz. 28 lat później rozpocznie się tu budowa Pałacu Carskiego (1888-1889) oraz Parku Pałacowego. Pałac przetrwa do roku 1944, kiedy to spłonie doszczętnie.

W 1812 wieś zostaje spustoszenie przez przemarsz wojsk Napoleońskich.

1831 rok – rok Powstania Listopadowego zapisał się także w małej historii Białowieży. Do powstania dołączyła bowiem białowieska straż leśna. Podczas Powstania Styczniowego w 1863 r. w okolicach Białowieży mają miejsce walki oddziałów Rogińskiego, Duchińskiego i Wróblewskiego.

W roku 1881 w Puszczy wybucha pożar. Podczas I i II wojny światowej Puszcza Białowieska ucierpi przez rabunkowy wyrąb drzewostanu.

W latach 1915-1918 Białowieża pozostaje pod okupacją niemiecką. Przez rok po zakończeniu działań wojennych podlega administracji Litewskiej. W 1919 zostaje włączona do terytorium Polski.

W roku 1920 w okolicach Białowieży mają miejsce dwie potyczki polskich wojsk z oddziałami radzieckimi.

1 września 1939 r. Luftwaffe bombarduje wieś uszkadzając cerkiew i trafiając w teren w pobliżu szpitala polowego znajdującego się w Pałacu Carskim. 16 września do Białowieży wkracza Podlaska Brygada Kawalerii. 20 września zostaje utworzona Dywizja Kawalerii „Zaza”, której twórcą jest gen. Zygmunt Podhorski ps. „Zaza”. Dywizja ta powstaje dzięki połączeniu sił Suwalskiej i Podlaskiej Brygady Kawalerii, a w jej skład wchodzą dwie brygady kawalerii: „Plis” oraz „Edward”. Po wkroczeniu 3 Dywizji Pancernej Białowieża zostaje zajęta przez Rosjan. Okupacja twa od 1939 do 1941 r. Wiele osób zostaje wówczas wysiedlonych na Syberię. Od 1941 wieś jest okupowana przez Niemcy. W Białowieży dochodzi do licznych mordów, m. in. na terenie miejscowej żwirowni. Swe działania prowadzą w okolicach brygada partyzancka „W imię Ojczyzny”, oddział mjr. Zygmunta Szendzielarza, AK oraz radzieckie oddziały partyzanckie.

Wśród znanych osobistości związanych z Białowieżą trzeba koniecznie wymienić dwóch wybitnych artystów: Leona Wyczółkowskiego, który stworzył tu swoją tekę „Wycieczki z Białowieży” oraz Feliksa Nowowiejskiego, który inspirując się motywami ludowymi napisał Hejnał Białowieski.

INFORMACJE PRAKTYCZNE:

BAZA NOCLEGOWA

Ten, kto chciałby spędzić urlop w sercu Puszczy Białowieskiej, znajdzie w Białowieży bogaty wybór hoteli, pensjonatów i gospodarstw agroturystycznych. Za miejsce w pokój 2-os zapłacimy tutaj ok. 75-100 zł od osoby w kwaterze agroturystycznej, 90-150 zł w pensjonacie
i od 300 zł w hotelu.

Hotele w Białowieży:

Hotel ”Żubrówka” ****
ul. Olgi Gabiec 6, tel.: (+48) 85 68 12 303, www.hotel-zubrowka.pl

Hotel ”Białowieski” ***
ul. Gen. A. Waszkiewicza 218 B, tel.: (+48) 85 68 12 022, www.hotel.bialowieza.pl

Hotel “Matecznik” ***
ul. Gen. A. Waszkiewicza 220, tel.: (+48) 85 732 93 41, www.hotelmatecznik.pl

Pensjonaty w Białowieży:

Apartamenty “Stoczek 1929”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 74, ( +48) 85 730 32 09, (+48) 601 588 828, www.stoczek1929.pl

Pensjonat “GAWRA”
ul. Polecha 2, tel.: (+48) 85 68 12 804, www.gawra.bialowieza.com

Pensjonat “UNIKAT”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 39tel.: (+48) 604 462 928, www.unikat.bialowieza.pl

Pensjonat  „Wejmutka”
ul. Kolejowa 1a, tel.(+48) 68 12 117, (+48) 692 012 087, www.wejmutka.pl

Pokoje Gościnne Białowieskiego Parku Narodowego
ul. Park Pałacowy 11, (+48) 682 97 29, www.noclegi.bpn.com.pl

Centrum Integracyjno-Wypoczynkowe „Ostoja Pasibrzuch”
ul. Nowa  32, tel.: (+48) 602 261 738, www.wypoczynekwbialowiezy.pl

Kwatery agroturystyczne:

Gospodarstwo agroturystyczne „Bajeczny Domek Noclegowy”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 90, tel.: (+48) 85 68 12 227, (+48) 605 358 819
www.bajecznydomek.bialowieza.com

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Białowieska Chata”
ul. Graniczna 7, tel.: (+48) 85 68 12 586, www.bialowieskachata.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Chatka Puchatka”
ul. Cegielniana 1, tel.: (+48) 85 68 12 091, (+48) 502 419 167, www.chatka.bialowieza.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Dębowa Dziupla”
ul. Browska 10, tel.: (+48) 85 68 12 301, (+48) 608 272 657, www.debowadziupla.bialowieza.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Dom Pod Bocianem”
ul. Olgi Gabiec 12, tel.: (+48) 85 68 12 681, www.abuszko.republika.pl

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Dom Zajezdny”
ul. Gen A. Waszkiewicza 71, tel.: (+48) 85 68 12 735, (+48) 697 394 600
www.domzajezdny.ovh.org

Gospodarstwo agroturystyczne „Dom u Buszków”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 159, tel .: (+48) 85 68 12 431, (+48) 692 963 529, www.buszko.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Domek Pod Klonem”
ul. Olgi Gabiec 30, tel.: 085 6812909, www.podklonem-bialowieza.pl

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Domek pod Lipą”
ul. Tropinka 33, tel.: (+48) 85 68 12 501

Gospodarstwo agroturystyczne „Domek Pod Żubrem”
ul. Południowa 33, tel.(+48) 85 6812 696, (+48) 608 349 045, www.domekpodzubrem.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Domek Zapiecek”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 127, (+48) 85 68 12 457, (+48) 692 465 933, www.bialowieza.agro.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Dziki Nikor”
ul. Stacja Towarowa 2, tel.: (+48) 602 406 977

Gospodarstwo agroturystyczne „EKO-Sen”
ul. Tropinka 51, tel.: (+48) 85 68 12 735, (+48) 697 394 600, www.bialowiezaekosen.com.pl

Gospodarstwo agroturystyczne “FILIPEK”
ul. Olgi Gabiec 67, tel.: (+48) 692 227 580

Gospodarstwo agroturystyczne “Garbusówka”
ul. Tropinka 97, tel.: (+48) 85 68 12 534, (+48) 603 884 468, facebook.com/garbusowka

Gospodarstwo agroturystyczne ,,HALINÓWKA”
ul. Nowa 6, tel. (+48) 85 68 12 374, (+48) 784 550 891, www.halinowka.za.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „Iryda”
ul. Tropinka 71, tel.(+48) 85 68 12 571

Gospodarstwo agroturystyczne „Jaskółka”
ul. Zastawa 58, tel.(+48) 85 68 12 375, +48 607 207 575

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Jawor”
ul. Zastawa 7, tel. (+48) 85 68 12 684

Gospodarstwo agroturystyczne „Kwatera pod Skansenem”
ul. Zastawa 66a, tel.: (+48) 85 68 12 776, (+48) 609 418 762

Gospodarstwo agroturystyczne “Mera”
ul. Tropinka 50, tel.: (+48) 85 68 12 473, (+48) 784 645 266

Gospodarstwo agroturystyczne „Na Wzgórzu”
ul. Leśna 5, tel.: (+48) 501 361 728

Gospodarstwo agroturystyczne „Nad Stawami”
ul. Mostowa 21, tel.: (+48) 85 68 12 248, (+48) 600 716 883, www.mostwidmo.republika.pl

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Nocleg u Kołodzieja”
ul. Olgi Gabiec 57, tel.: (+48) 68 12 480, (+48) 506 572 094
www.noclegukolodzieja.republika.pl

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Orfika”
ul. Gen. Waszkiewicza 44, tel.: (+48) 85 684 32 72, (+48) 85 683 20 87, (+48) 505 761 097, (+48) 604 826 283

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Pod Gruszą”
ul. Olgi Gabiec 24, tel.: (+48) 85 68 12 216

Gospodarstwo agroturystyczne „Pod Dębami”
ul. Park Dyrekcyjny 24, tel.: (+48) 85 68 12 232, (+48) 604 403 687
www.agrobialowieza.pl/poddebami

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Pod Magnolią”
ul. Tropinka 72, tel.: (+48) 85 68 12 412, (+48) 503 936 641

Gospodarstwo agroturystyczne „Pod Pszczółką”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 204, tel.: (+48) 697 394 601

Gospodarstwo agroturystyczne “Pod Szpakiem”
ul. Centura 1, tel.: (+48) 85 68 12 342

Gospodarstwo agroturystyczne „Pod Świerkami”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 151, (+48) 85 68 12 702, (+48) 609 989 928

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Sokół”
ul. Olgi Gabiec 19, tel.: (+48) 85 68 12 074

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Sosnowy Domek”
ul. Krzyże 15, tel.: (+48) 85 68 12 475, (+48) 692 546 955

Gospodarstwo agroturystyczne „Świtezianka”
ul. Krzyże 20, tel.: (+48) 85 68 12 515, 604 171 868

Gospodarstwo agroturystyczne „U Heleny pod dziką gruszą”
Podolany II nr 19, tel.: (+48) 85 68 12 540, (+48) 508 568 903

Gospodarstwo agroturystyczne „U Lidii Miller”
ul. Gen A. Waszkiewicza 85, tel.: (+48) 85 68 12 748

Gospodarstwo agroturystyczne „U Michała”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 91, tel.: (+48) 85 683 36 28, (+48) 505 046 252

Gospodarstwo agroturystyczne “Willa pod Brzozą”
ul. Brzozowa 3, tel. (+48) 85 68 12 60

Gospodarstwo agroturystyczne ,,Wiśniowy Sad”
ul. Olgi Gabiec 50, tel.: (+48) 505 117 331, www.bialowieza-wisniowysad.pl

Gospodarstwo agroturystyczne „131”
ul. Gen. A. Waszkiewicza 131, tel. : (+48) 600 282 724

Gospodarstwo agroturystyczne
ul. Gen. A. Waszkiewicza 238. Tel.: (+48) 85 68 12 712

Gospodarstwo agroturystyczne
ul. Olgi Gabiec 21, tel.: +(48) 85 68 12 413, (+48) 605 928 370

Gospodarstwo agroturystyczne
ul. Tropinka 29, tel.: (+48) 85 68 12 245

Kwatera agroturystyczna “Adamówka”
ul. Jesionowa 1, tel.: (+48) 502 720 650, (+48) 607 032 010

Kwatera agroturystyczna “Pod Jabłoniami”
ul. Gen A. Waszkiewicza 115, tel.: (+48) 85 68 12 033

Pola namiotowe:

Pole namiotowe ,,Cempinos”
ul. Krzyże 7

Pole namiotowe ,,Grudki”
ul. Grudki, tel.: (+48) 85 68 12 804,  (+48) 85 68 12 484

Kemping ,,U Michała”
ul. Krzyże   11 , tel.: (+48) 85 68 12 703

BAZA GASTRONOMICZNA

Na stołach białowieskich restauracji króluje dziczyzna. Potrawy z jelenia, dzika, sarny i żubra to hity licznych menu. Poza kuchnią myśliwską spotkamy tu także inne regionalne przysmaki. Tutejsi kucharze czerpią swe inspiracje kulinarne z tradycji polskiej, białoruskiej, litewskiej, żydowskiej i ukraińskiej. Z ciekawszych pozycji wymienię szurpę tatarską, soliankę rybną i babkę ziemniaczana. Dla tych, którzy będą chcieli zjeść coś zwyczajniejszego białowieskie kuchnie przygotują schabowego z ziemniakami i surówką lub popularną pizzę.

• Restauracja ,,Carska’’ (kuchnia rosyjska i polska)
  Stacja Towarowa 4, tel.: (+48) 85 68 12 119, (+48) 602 243 228
  www.restauracjacarska.pl
• Restauracja „Dobrochoczym”, Hotel Matecznik (kuchnia regionalna, organizacja imprez okolicznościowych, szkoleń, konferencji i bankietów)
  Gen. A. Waszkiewicza 220, tel. (+48) 503 673 274
  www.hotelmatecznik.pl
• Restauracja Parkowa (kuchnia regionalna, myśliwska)
  Park Pałacowy 11, tel.: (+48) 85 730 34 46, (+48) 721 294 337, www.parkowa.bialowieza.pl
• Restauracja Pokusa
  Olgi Gabiec 15, tel. (+48) 692 136 469,
  www.restauracja-pokusa.pl
• Restauracja “STOCZEK 1929” (kuchnia polska, białoruska, rosyjska, żydowska, litewska, ukraińska, imprezy okolicznościowe)
  Gen. A. Waszkiewicza 74, tel.: (+48) 85 730 32 09, 601 588 828,
  www.stoczek1929.pl
• Restauracja w Hotelu Białowieski (kuchnia polska, regionalna, międzynarodowa)
  Gen. A. Waszkiewicza 218B, tel.: (+48) 85 68 12 022, www.hotel.bialowieza.pl
• Restauracja w Hotelu Żubrówka(kuchnia regionalna, dziczyzna)
  Olgi Gabiec 6, tel.: (+48) 85 68 12 303,
  www.hotel-zubrowka.pl
• Restauracja w Zajeździe Gawra (kuchnia regionalna)
  Polecha 2, tel.: (+48) 85 68 12 804, www.gawra.bialowieza.com
• Restauracja w Zajeździe Unikat(kuchnia regionalna, dziczyzna)
  Gen. A. Waszkiewicza 39, tel.: (+48) 85 68 12 74,
  www.unikat.bialowieza.pl
• Gospoda Pasibrzuch
  Nowa 32, tel.: (+48) 85 68 12 778, (+48) 602 261 738,
  www.wypoczynekwbialowiezy.pl
• Bar Leśna Dziupla
  Gen. A. Waszkiewicza 7, facebook.com/Leśna Dziupla
• Punkt Gastronomiczny “Irena” (kuchnia regionalna)
  Kolejowa (przy parkingu), tel.: (+48) 608 192 995, (+48) 608 218 590
• “Knieja” przy Domu Pomocy Społecznej “Rokitnik” (kuchnia regionalna)
  Centura 2, tel.:(+48) 85 68 12 404, (+48) 85 68 12 508
• Pizzeria Białowieża „Siciliana”
  Gen. A. Waszkiewicza 22, tel.: (+48) 85 681 25 54, www.pizzeria-bialowieza.pl
• Klubokawiarnia „Walizka”
  Gen. A. Waszkiewicza 148, tel.: (+48) 505 323 427, www.facebook.com/WalizkaKlubokawiarnia
• Stołówka Zespołu Szkół w Białowieży (po wcześniejszym uzgodnieniu)
  Gen A. Waszkiewicza 2, tel.: (+48) 85 68 12 397
• Polana Żubra(sala dla 60 os. ,wiata dla 60 os., kominek, sala dla dzieci, miejsce ogniskowe)
  Pogorzelce 47A, tel.: ( +48) 85 744 63 32, (+48) 607 531 995,
  www.polanazubra.pl
• Karczma Osocznika (kuchnia regionalna, dziczyzna)
  Budy 41, (+48) 85 681 29 78,
  www.siolobudy.pl
• Zajazd Myśliwski „U Kolarza” (kuchnia regionalna, dziczyzna)
  Budy 73, tel.: ( +48) 604 444 464, (+48) 600 099 464

ZAPLECZE GOSPODARCZO-HANDLOWE

Bez większego problemu znajdziemy w Białowieży miejsce, gdzie można zrobić zakupy. Najwięcej sklepów spożywczych mieści się przy ulicy Waszkiewicza. Najdłużej otwarty sklep znajduje się koło Hotelu „Żubrówka” przy ul. Olgi Gabiec, zaś jedyny sklep samoobsługowy przy ul. Sportowej.

XIX wieczny budynek Poczty znajduje się przy wejściu do Parku Pałacowego przy ul. Parkowej. Powyżej urzędu pocztowego w budynku swoją siedzibę ma Dom Dziecka. Przy Poczcie umieszczone są dwie budki telefoniczne, trzecia z nich mieści się naprzeciw kościoła katolickiego przy ul. Park Dyrekcyjny.

Punkt Apteczny w Białowieży przy ul. Puszczańska 2 jest otwarty od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00-17:00 oraz w soboty w godz. 9:00-15:00. Pod tym samym adresem mieści się Ośrodek Zdrowia (tel.: 85 667 24 68).

Bankomat PKO BP znajdziemy pod adresem ul. Olgi Grabiec 6 przy Hotelu „Żubrówka”. W Białowieży mieści się również mała filia Banku Spółdzielczego. Znajdziemy ją przy ul. Gen. Aleksandra Waszkiewicza 1b.

Przy ul. Sportowej 1 mieści się Urząd Gminy przy którym działa miejscowe kino „Żubr” oraz Białowieski Ośrodek Kultury.

DOJAZD DO MIEJSCOWOŚCI

Aby dojechać samochodem do Białowieży trzeba wpierw dotrzeć do Hajnówki skąd od „Bramy do Puszczy Białowieskiej” do „Serca Puszczy” prowadzi droga nr 689.

Z Warszawy najlepiej obrać trasę Warszawa-Sokołów Podlaski-Siemiatycze-Kleszczele-Hajnówka. Czas podróży z Warszawy wynosi w przybliżeniu 4 godziny. Alternatywnie jadąc od strony Radzymina można skierować się na Bielsk Podlaski obierając trasę przez Wyszków, Brok, Ciechanowiec i Brańsk lub za Wyszkowem pojechać przez Ostrów Mazowiecki, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i Brańsk. W Brańsku trzeba obrać kierunek na Bielsk Podlaski. Z Bielska Podlaskiego do Białowieży poprowadzi nas przez Hajnówkę droga numer 689.

Od strony Gdańska można dojechać przez Nowy Dwór Gdański, Elbląg, Pasłęk, Morąg, Olsztyn, Szczytno, Rozogi, Myszyniec, Łomżę, Zambrów, Wysokie Mazowieckie, Brańsk, Bielsk Podlaski i Hajnówkę.

Jadąc od Białegostoku należy skierować się kolejno na Zabłudów, Narew i Hajnówkę. Czas podróży wynosi ok. 2 godziny.

Do Białowieży można dojechać autobusem z Białegostoku liniami PKS oraz VOYAGER Trans. Z Bielska Białej połączenie obsługują linie VEOLIA Transport oraz LOB-TRANS. Z Hajnówki do Białowieży dojedziemy liniami PKS, VEOLIA Transport oraz LOB-TRAN. Istotną informacją dla przesiadających się w Hajnówce z PKS lub PKP na prywatny autobus może być fakt, że dworzec prywatnych linii znajduje się 100 m za Kościołem katolickim w Hajnówce, ok. 15 min pieszo od dworców PKS i PKP.

Istnieje także bezpośrednie 5 godzinne połączenie PKS z Warszawą. Godzina wyjazdu autobusu z Warszawy to 14:50 z Dworca Zachodniego, z Białowieży 5:00 lub 6:30 w niedziele i święta .

W Białowieży znajdują się dwa przystanki PKS. Jeden z nich „Białowieża Pałac” mieści się przy wejściu do Parku Pałacowego od strony południowej, drugi „Białowieża Krzyże” przy ostatnim skrzyżowaniu przed wyjazdem do Hajnówki. PKS-em oraz busami można dojechać bezpośrednio do Hajnówki. Jedna z linii PKS prowadzi przez miejscowość Budy nie przejeżdżając przez przystanek „Białowieża Krzyże”.

GOSPODARKA:

Białowieża jest ważnym ośrodkiem turystycznym oraz naukowym. Znajdują się tu: Zakład Badania ssaków PAN, Stacja Geobotaniczna UW oraz Instytut Badawczy Leśnictwa.

Ze względu na swoje położenie rozwinął się tu także przemysł drzewny. W miejscowości działa technikum leśne oraz Ośrodek Edukacji Leśnej „Jagiellońskie” oraz Ośrodek Edukacji Przyrodniczej J. J. Karpińskiego.

TOP LISTA czyli CO TRZEBA ZOBACZYĆ:

 Obiekty sakralne:

• Cerkiew św. Mikołaja Cudotwórcy z 1895 r. z unikatowym ikonostasem z chińskiej porcelany
• Cerkiew cmentarna św. Cyryla i Metodego z 1873 r. z XVII wieczną ikona Opieki Najświętszej Marii Panny
• Neorenesansowy kościół katolicki p.w. św. Teresy od Dzieciątka Jezus z 1927r, projekt Borysa von Zinserlinga, ul. Park Dyrekcyjny 2
• Plebania Parafii Rzymskokatolickiej z 1933 r.

Zabytki architektury:

• Park Pałacowy z XIX w., projekt W. Kronenberga
• Ceglane budynki z końca XIX w. powstałe wraz z nieistniejącym już pałacem carskim (spalonym pod koniec II wojny światowej) m.in. powozownia, stajnie i brama gospodarcza , Park Pałacowy
• Dom Myśliwski, Park Pałacowy
• Dom Marszałkowski (koniec XIX w.), obecna siedziba dyrekcji BPN, Park Pałacowy
• Dom „Hoffmarszalski”, Zespół Pałacowy
• Dom „Szoferów”, Zespół Pałacowy
• Dom „Jagierski” przy ul. Parkowej 2, Zespół Pałacowy
• Drewniany dom mieszkalny nr 9, Zespół Pałacowy
• Dworzec kolejowy Białowieża-Towarowa z 1903 r, obecnie „Restauracja Carska”
• Wieża ciśnień z 1903 r. mieszcząca się przy stacji Białowieża Towarowa
• Drogomistrzówka, budynek z początku XX w. mieszczący się przy początku drogi do Hajnówki
• Zespół Nadleśnictwa „Jagiellońskiego” z ok 1927 r. z dwoma leśniczówkami, ogrodem i drewnianą zabudową
• Zespół Nadleśnictwa Białowieża z 1925-1926 r. z ogrodem, leśniczówką, domem mieszkalnym, ul. Wojciechówka 4
• Osiedle „Dyrekcyjne z drugiej połowy XIX w
• Park Dyrekcyjny

Miejsca pamięci i pozostałości po wojnach:

• Obelisk upamiętniający łowy Augusta III Sasa w 1752 r., Park Pałacowy, grobla między stawami (najstarszy zabytek w Białowieży)

Muzea:

• Muzeum Przyrodniczo – Leśne Białowieskiego Parku Narodowego, Park Pałacowy 11

Inne:

• Skansen Architektury Drewnianej Ludności Ruskiej Podlasia

Autorka artykułu: Paulina Traczyńska

Autor zdjęć: Jarosław Lipiński