Czorsztyn

Czorsztyn to polska wieś położona w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim, w gminie Czorsztyn. Czorsztyn leży na wschodnim skraju Kotliny Orawsko – Nowotarskiej, położony jest na pograniczu Pienin i Gorców. Wieś ta leży nad rzeką Dunajec i Jeziorem Czorsztyńskim. Od północy sąsiaduje z Ochotnicą Dolną, od północnego zachodu z Nowym Targiem, natomiast od południowego zachodu sąsiaduje z miejscowością Łapsze Niżne, a od wschodu z miejscowością Krościenko nad Dunajcem, a od południa ze Słowacją. Pierwotna nazwa Czorsztyna to Wronin. W związku ze sprowadzeniem do wsi niemieckojęzycznych osadników jej nazwa została zmieniona na „Schorstein”, co oznacza „stercząca skała”, następnie nazwa ta uległa spolszczeniu na Czornsztyn, a później na Czorsztyn.

Turystyka w Czorsztynie


Czorsztyn stanowi znakomitą bazę wypadową w góry, ponieważ leży niedaleko granicy Pienińskiego Parku Narodowego. W Czorsztynie znajduje się wejście do Pienińskiego Parku Narodowego, inne wejścia znajdują się między innymi:

– w Sromowcach Wyżnych – Kątach (6,4 km),

– w Sromowcach Niżnych (10 km).

– w Szczawnicy (14,6 km),

Można się z nich udać na wiele fascynujących wycieczek w Pieniny i Gorce, miedzy innymi na Przełęcz Snozką, Macelak, Przełęcz Osice, Przełęcz Sańba, Przełęcz Trzy Kopce, Nową Górę, Trzy Korony oraz Lubań, a także Wąwóz Homole, na Palenicę, Przełęcz Pod Ostrym Wierchem i Przełęcz Szopka.

Najbardziej znanym zabytkiem w Czorsztynie są ruiny Zamku, które są zabezpieczone i udostępnione dla turystów. Najstarsze części Zamku pochodzą z połowy XIII wieku.  Dla turystów udostępnione są przyziemia Baszty Baronowskiego, zamku średniego oraz zamku górnego. Z tarasu widokowego Zamku rozciąga się przepiękny widok na Jezioro Czorsztyńskie, Tatry oraz rezerwat „Zielone Skałki”. Zamek ten posiada bogatą historię. Odwiedzany był przez wielu królów, m.in. Kazimierza Wielkiego i Władysława Jagiełło. Zamek spłonął pod koniec XVIII wieku w wyniku uderzenia pioruna i w związku z tym zaczął popadać w ruinę. Natomiast pod koniec XIX wieku rozpoczęto prace restauratorskie  i trwają one do dziś.

Zamek w Czorsztynie
Zamek w Czorsztynie
Dziedziniec Zamku w Czorsztynie
Dziedziniec Zamku w Czorsztynie

W Czorsztynie znajduje się również bacówka, gdzie sprzedawane są wyroby z mleka owczego oraz pawilon wystawowy Pienińskiego Parku Narodowego i wejście do tego Parku. Park zajmuje mały obszar, ale znajduje się w nim bogata i różnorodna przyroda. Jest tam wiele gatunków flory i fauny, endemity, np. mniszek pieniński, pszonak pieniński oraz relikty, np. chryzantema (złocień) Zawadzkiego, jałowiec sawina i dębik ośmiopłatkowy. Około ¼ powierzchni Pienińskiego Parku Narodowego stanowią ścisłe rezerwaty, np. Dolina Pienińskiego Potoku, Macelowa Góra, Masyw Trzech Koron.

Wejście do PPN w Czorsztynie
Wejście do PPN w Czorsztynie
Pawilon edukacyjny PPN w Czorsztynie
Pawilon edukacyjny PPN w Czorsztynie
Pawilon edukacyjny PPN w Czorsztynie
Pawilon edukacyjny PPN w Czorsztynie


W Czorsztynie można również spędzać czas aktywnie. Turyści mogą udać się na szlaki turystyczne w Pieniny i Gorce, na rejs statkiem lub gondolą po Jeziorze Czorsztyńskim, są tam również przystanie wodne. Dostępne są także wypożyczalnie rowerów oraz sprzętu do pływania. Innym sposobem aktywnego wypoczynku jest spływ przełomem Dunajca, można wtedy podziwiać Pieniny i piękne widoki. Poza tym w Gorcach są szlaki konne. Możliwe są również skoki ze spadochronem, loty lotnią i paralotnią albo loty widokowe. Z Czorsztyna można udać się na wycieczki piesze, znakowanymi szlakami, w Pieniny i Gorce. Poza tym można pójść na spacer lub pojeździć rowerem (są dostępne wypożyczalnie rowerów) ze Sromowiec Niżnych/Czerwonego Klasztoru, a to jest ok. 15 kilometrów od Czorsztyna do Szczawnicy i do tego można podziwiać widok na pasmo Pienin oraz Przełom Dunajca.

Port w Czorsztynie
Port w Czorsztynie

Zima w Czorsztynie

W okolicach Czorsztyna znajduje się ośrodek narciarski Czorsztyn-Ski w Kluszkowcach. Stacja ta leży na stokach góry Wdżar, która położona jest w pasie przejściowym pomiędzy Pieninami i Gorcami. Znajduje się i działa tutaj 6 wyciągów, w tym 2 krzesełkowe i 4 orczykowe. Narciarze mogą skorzystać z tras o różnorodnej skali trudności. Trasy te są ratrakowane, dośnieżane i oświetlone. Można skorzystać z wypożyczalni sprzętu narciarskiego, w ośrodku działa także szkoła narciarska.

Na szczycie Góry Wdżar znajduje się taras widokowy. Oprócz narciarstwa znajduje się tam zjeżdżalnia grawitacyjna, która nazywana jest także torem saneczkowym, długość tej trasy wynosi około 1000 metrów. Poza tym niedaleko są również trasy biegowe, a także trasy dla snowboardzistów. Istnieje także możliwość zorganizowania kuligów oraz wędkarstwa przerębowego.

Woda

W Czorsztynie znajduje się zbiornik wodny Jezioro Czorsztyńskie. Jest to sztuczny zbiornik wodny na rzece Dunajec, którego budowę rozpoczęto i zrealizowano w latach 1975 – 1998. Zapora główna Czorsztyn – Niedzica jest największą zaporą ziemną w Polsce, której wysokość wynosi 56 metrów, a długość 404 metry.

W Czorsztynie i Niedzicy są przystanie, na których można wypożyczyć sprzęt pływający.

Nad Zalewem Czorsztyńskim są dwa kąpieliska, w których można się kąpać, są to:

– Jezioro Czorsztyńsko – Niedzickie – Niedzica (Zamajerz) – kąpielisko zorganizowane,

– Jezioro Czorsztyńsko – Niedzickie – Kluszkowce (Stara Droga).

Plaża pod zamkiem
Plaża pod zamkiem

W Czorsztynie dostępne są różne atrakcje wodne, a także istnieje możliwość uprawiania sportów wodnych. Po Jeziorze Czorsztyńskim możliwe są rejsy statkami lub gondolą. W sezonie letnim po Jeziorze pływają dwa statki: „Harnaś” i „Biała Dama”.  Z pobliskich Sromowiec Wyżnych – Kątów (8 km) możliwy jest również spływ przełomem Dunajca, podczas którego można podziwiać piękne widoki. Spływ ten odbywa się na flisackiej tratwie i pozwala on na zwiedzanie Pienińskiego Parku Narodowego. Podczas spływu przełomem Dunajca flisacy opowiadają legendy i baśnie, a także podają wiadomości o Pieninach. Istnieje możliwość wypożyczenia rowerów wodnych oraz innych sprzętów do pływania. Po Jeziorze Czorsztyńskim można pływać kajakami, rowerami wodnymi, gondolami, a także są tam jednostki żaglowe. Poza tym na Dunajcu i Jeziorze Czorsztyńskim istnieje możliwość łowienia ryb, można wykupić karty wędkarskie.

Statek na Jeziorze Czorsztyńskim
Statek na Jeziorze Czorsztyńskim
Jezioro Czorsztyńskie
Jezioro Czorsztyńskie

Historia Czorsztyna

Wieś Czorsztyn została założona na początku XIV wieku. Powstanie i historia Czorsztyna w dużej mierze związana jest z Zamkiem Obronnym. W 1246 roku właścicielem Zamku w Czorsztynie został Piotr Wydżga, który był szlachcicem ziemi krakowskiej herbu Janina, a później był krzyżowcem. W latach panowania króla Kazimierza III Wielkiego Zamek został obwarowany murami. Od XV wieku było ono starostwem czorsztyńskim i własnością m.in. Zawiszy Czarnego. W 1433 roku doszło do spalenia Zamku przez oddziały husytów, a potem został on odbudowany. W 1651 roku pod dowództwem Aleksandra Kostki – Napierskiego w Zamku wybuchło powstanie chłopów podhalańskich. Natomiast w latach 1768 – 1772 stanowił punkt oporu konfederatów barskich. W wyniku I rozbioru Polski tereny te znalazły się pod panowaniem austriackim. W 1792 roku Zamek spłonął w pożarze od uderzenia pioruna. W 1819 roku Czorsztyn został zakupiony przez rodzinę Drohojewskich. W 1918 roku wrócił w granice niepodległej Rzeczypospolitej. W czasie II wojny światowej znajdował się tu niemiecki posterunek graniczny, co powodowało, że wieś była często atakowana przez okolicznych partyzantów. W latach 1975 – 1998 Czorsztyn leżał w granicach województwa nowosądeckiego. W tym czasie rozpoczęto i zrealizowano budowę zbiornika retencyjnego, czyli Jeziora Czorsztyńskiego. Budowa tego zbiornika pozwoliła na zamknięcie starej historii miejscowości, która mieściła się u podnóża Zamku Czorsztyńskiego, a rozpoczęła się nowa historia, która wynikała z rozbudowy Czorsztyna Nadzamcze.

Niedługo po zakupieniu Czorsztyna, czyli po 1818 roku, przez rodzinę Drohojewskich zaczął być on znany jako ośrodek letniskowy. Znajdował się tam hotel, karczma i biuro obsługi turystów Towarzystwa Tatrzańskiego. W latach międzywojennych rodzina Drohojewskich rozpoczęła rozbudowę nowoczesnego letniska Nadzamcze, który stawał się coraz bardziej popularny i ta popularność stale rosła. W latach trzydziestych miejscowość każdego roku odwiedzało około 1300 wczasowiczów. Jednak budowa zbiornika retencyjnego w latach 1975 – 1998 spowodowała, że wczasowiczów zaczęło przyjeżdżać coraz mniej.

Dziś Czorsztyn znów jest znanym ośrodkiem wypoczynkowym. Ruiny Zamku, Jezioro Czorsztyńskie, doskonała baza wypadowa w Pieniny i Gorce, a poza tym piękne krajobrazy, wyciągi narciarskie, tradycje i nie tylko sprawiają, że do Czorsztyna przyjeżdża coraz więcej turystów.

W Zamku Czorsztyńskim bardzo często gościli polscy królowie, tacy jak: Kazimierz Wielki, Ludwik Węgierski, Władysław Jagiełło oraz królowa Jadwiga.

Obecnie liczba mieszkańców Czorsztyna to około 365 osób.

Informacje praktyczne

W Czorsztynie znajduje się bardzo dobrze rozwinięta baza noclegowa, jest 16 obiektów, w których można zarezerwować pokój. Wśród nich są dwa hotele, jeden dom wypoczynkowy, jedno gospodarstwo agroturystyczne, a poza tym dwanaście obiektów z pokojami gościnnymi do wynajęcia.

W Czorsztynie znajduje się 5 lokali gastronomicznych. Są dwie restauracje przy hotelach, jedna karczma, jeden zajazd i jedna pizzeria.

W Czorsztynie znajdują się sklepy spożywcze. Nie ma tam bankomatu i urzędu pocztowego, ale są one w pobliskiej miejscowości, która należy do gminy Czorsztyn – Maniowy. Poza tym urzędy/agencje pocztowe są także w Kluszkowcach, Sromowcach Wyżnych i Sromowcach Niżnych. W Czorsztynie nie ma Ośrodka Zdrowia, ale znajduje się on w Maniowach (Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia), a także Samodzielny Publiczny Gminny Ośrodek Zdrowia – Punkt lekarski w Sromowcach Niżnych. Apteki znajdują się w Maniowach i Sromowcach Wyżnych. Komisariat Policji jest w Krościenku nad Dunajcem, Strażnica Straży Granicznej w Sromowcach Wyżnych oraz punkt dzielnicowych w Maniowach. W Czorsztynie jest remiza Ochotniczej Straży Pożarnej. Stacja paliw znajduje się w miejscowości Maniowy.

W Czorsztynie kursują autobusy i busy na trasie Czorsztyn – Kluszkowce – Nowy Targ szpital oraz Czorsztyn – Kluszkowce – NowyTarg/Nowy Targ – Kluszkowce – Czorsztyn. Informację na temat godzin odjazdów autobusów można znaleźć na stronie głównej Gminy Czorsztyn (http://www.czorsztyn.pl/pl/9708/0/Rozklad_jazdy-BUS_PKS.html).

Jadąc samochodem do Czorsztyna najlepiej kierować się na Nowy Targ, a z Nowego Targu należy jechać w kierunku Szczawnicy. Potem w Krośnicy trzeba skręcić w stronę przystani flisackiej, która znajduje się w Kątach. Następnie jedzie się około 2,5 kilometra i dojeżdża się do Czorsztyna. Jadąc pociągiem należy pojechać do Nowego Targu, a stamtąd przesiąść się w autobus lub bus, który jedzie bezpośrednio do Czorsztyna. Podróżując autobusem najlepiej dojechać do Szczawnicy (można także do Nowego Targu), a tam przesiąść się do autobusu lub busa jadącego do Czorsztyna.

Gospodarka

Obecnie mieszkańcy żyją głównie z turystyki i związanymi z nią gałęziami, takimi jak gastronomia, handel, usługi turystyczne, działalność produkcyjna, budownictwo, a także pozostała działalność usługowa, czyli flisacy. Mieszkańcy Czorsztyna żyją też z rolnictwa, jednak klasy bonitacyjne gleb są bardzo niskie, a to wpływa negatywnie na rozwój tej dziedziny gospodarki. W Czorsztynie zgodnie ze stanem na 2009 rok znajdują się 44 gospodarstwa rolne.

Kultura i folklor

W gminie Czorsztyn zachowały się elementy kultury ludowej dwóch grup etnograficznych. W miejscowości Czorsztyn mieszkają górale szczawniccy, inaczej nazywani góralami pienińskimi. Elementy tradycyjnego ludowego stroju górali szczawnickich to: czarny filcowy kapelusz ozdobiony nad krezą, jaskrawoniebieska kamizelka z kolorowym haftem, biała płócienna koszula bez kołnierzyka, krótka cucha z brązowego sukna, którą zarzuca się na ramię, białe sukienne spodnie z haftami, kożuch bez rękawów oraz kierpce. Natomiast stój kobiecy składa się z: koszuli z czerwonymi prążkami na ramionach, samodziałowej spódnicy z biało-czerwonego pasiaka, czerwonego gorsetu, obcisłego kolorowego czepka oraz wysokich skórzanych butów.

Spływ Dunajcem
Spływ Dunajcem

 TOP lista, czyli co trzeba zobaczyć w Czorsztynie

W Czorsztynie koniecznie trzeba zobaczyć, skorzystać i zwiedzić:

– ruiny Zamku w Czorsztynie,

– Jezioro Czorsztyńskie,

– spływ Przełomem Dunajca,

– rejs statkiem oraz gondolą,

– pawilon wystawowy Pienińskiego Parku Narodowego oraz wejść do samego Parku,

– udać się na szlaki turystyczne Pieniny – Gorce,

– udać się na Górę Wdżar,

– bacówkę, gdzie sprzedaje się wyroby z mleka owczego,

– skorzystać z tras rowerowych oraz innych dostępnych tam możliwości dla turystów.

 

Autor tekstu: Ilona Górecka

Autor zdjęć: Jarosław Lipiński