Sromowce Wyżne

Sromowce Wyżne to niewielka wieś licząca około 1200 mieszkańców, położona w województwie małopolskim, powiecie nowotarskim (gminie Czorsztyn), w pobliżu granicy polsko-słowackiej. Miejscowość należy do mezoregionu Pieniny (makroregion Obniżenie Orawsko-Podhalańskie, podprowincja Centralne Karpaty Zachodnie).


Usytuowana jest w dolinie Dunajca, nad jeziorem Sromowieckim oraz na północny-wschód od jeziora Czorsztyńskiego. Od zachodu sąsiaduje z Niedzicą, od południa z przejściem granicznym Łysa nad Dunajcem (skąd blisko jest do miejscowości takich jak Spiska Stara Wieś), od północy i od wschodu z Pienińskim Parkiem Narodowym i położonymi dalej miejscowościami Czorsztyn, Hałuszowa, Krościenko czy Szczawnica, Sromowce Niżne, Czerwony Klasztor i Leśnica.

Turystyka

Wejścia do PPN i przejścia graniczne

Sromowce Wyżne usytuowane w pobliżu Pienińskiego Parku Narodowego i granicy ze Słowacją uważane są za jedno z najlepszych miejsc na wypoczynek w Pieninach, głownie z uwagi na malownicze widoki, bliskość z naturą, mnogość tras turystycznych i sąsiedztwo ze Słowacją. Najbliżej znajdujące się wejścia do PPN i przejścia graniczne na Słowację:

  • przejście graniczne Sromowce Wyżne – Łysa nad Dunajcem (1,3 km, ok. 16 min pieszo z centrum Sromowiec Wyżnych)
  • pawilon wejściowy do PPN w Sromowcach Wyżnych – Kątach (3,4 km, ok. 40 min z centrum Sromowiec Wyżnych)
  • pawilon wejściowy do PPN na przystani flisackiej w Czerwonym Klasztorze na Słowacji (7,7 km, ok. 1h 33 min pieszo z centrum Sromowiec Wyżnych)
  • przejście graniczne Sromowce Niżne – Czerwony Klasztor (8,3 km, ok. 1h 40 min pieszo z centrum Sromowiec Wyżnych)

Atrakcje turystyczne

  • spływ przełomem Dunajca

Atrakcją turystyczną cieszącą się największą popularnością jest spływ przełomem Dunajca, którego początek znajduje się w przysiółku Kąty i wynosi 18 kilometrów (czas spływu to około 2 do 3 godzin), z końcowymi przystaniami w Szczawnicy Zdroju lub Krościenku. Uczestnicy wyruszają na spotkanie z dziką przyrodą na flisackich tratwach zbudowanych ze związanych ze sobą wąskich czółen. Ich historia sięga Iszej połowy XIX wieku. Szacuje się, że tratwy obsługują rocznie ponad 100 tysięcy osób, również turystów zagranicznych. Spływ stwarza jedyną w swoim rodzaju możliwość podziwiania pionowych, skalnych ścian Sokolnicy i Siedmiu Mnichów, Trzech Koron (982 m n.p.m.) – najwyższego szczytu Pienin oraz słynnego, XIV-wiecznego Czerwonego Klasztoru.

Spływ Dunajcem
Spływ Dunajcem

Przystań czynna jest codziennie od początku kwietnia do końca października (z wyjątkiem Święta Bożego Ciała i Świąt Wielkanocnych). Oczekujący na spływ skorzystać mogą z restauracji, toalet, parkingu, kiosku z pamiątkami lub zwiedzić wystawę pt. “Ekosystem Dunajca i historia flisactwa w Pieninach” wraz z makietą gór. Przełom Dunajca można podziwiać również pieszo lub na rowerze. Niezapomniane widoki zapewnia prowadząca ze Szczawnicy, przez słowacką Leśnicę do Czerwonego Klasztoru, asfaltowa Droga Pienińska (10 km, ok. 2 godziny na piechotę).

  • wycieczki

Sromowce Wyżne stwarzają wiele możliwości na podziwianie malowniczych zakątków Pienin. Popularne są piesze wycieczki przez Trzy Korony (gdzie roztacza się wspaniały widok na dolinę Dunajca, Tatry, Gorce, Beskid Sądecki i Magurę Spiską) i dalej Zamkową Górą lub do ruin zamku w Czorsztynie, przez Sokolicę do Szczawnicy, grzbietem Małych Pienin na Wysoką oraz rejsy statkami “Biała Dama” lub “Harnaś” po jeziorze Czorsztyńskim.

Trzy Korony
Trzy Korony

 

  • inne atrakcje turystyczne

Oprócz walorów przyrodniczych, turystów do Sromowiec Wyżnych przyciąga również zabytkowy XIX-wieczny kościół pw. św. Stanisława BM z ołtarzem z kaplicy Zamku Czorsztyńskiego oraz pomniki właścicieli ziemskich i fundatorów kościoła, rodziny Drohojowskich. Tradycje góralskie, będące ważnym elementem kultury i historii wsi, odzwierciedla zachowana, historyczna zabudowa, muzeum oraz Izba Regionalna koła gospodyń wiejskich. Na spragnionych dalszych wrażeń, czeka zamek w Niedzicy z XIV wieku, jeden z najcenniejszych obiektów architektury obronnej w Polsce oraz elektrownia wodna.

Sromowce Wyżne - Kościół pw. św. Stanisława BM
Sromowce Wyżne – Kościół pw. św. Stanisława BM
Sromowce Wyżne - Kościół pw. św. Stanisława BM
Sromowce Wyżne – Kościół pw. św. Stanisława BM

 

  • wypoczynek aktywny

Bliskość przejścia granicznego na Słowację stwarza dodatkowe możliwości zwiedzania Tatr i Pienin po słowackiej stronie, a bogata przyroda i liczne szlaki turystyczne zachęcają do aktywnego wypoczynku. Rafting (spływ pontonami na trasie Sromowce Wyżne – Szczawnica), spływ kajakiem na Dunajcu, zwiedzanie Pienin na paralotni lub park linowy Adventure-sky oraz ABlandia w Krościenku nad Dunajcem (10,4 km, ok. 13 min jazdy samochodem ze Sromowiec Wyżnych) to tylko niektóre z wielu możliwości. Latem można aktywnie spędzić czas na plaży nad Dunajcem, uprawiając sporty wodne na Jeziorze Czorsztyńskim lub relaksując się podczas rejsu, a zimą wziąć udział w licznych kuligach z ogniskiem oraz szaleć na nartach na pobliskim wyciągu narciarskim Polana Sosny.

Jezioro Czorsztyńskie i Zamek w Czorsztynie
Jezioro Czorsztyńskie i Zamek w Czorsztynie

Kultura i folklor


Sromowce Wyżne uważane za jedno z najpiękniejszych zakątków Polski, są miejscem gdzie tradycja i kultura góralska są wciąż żywe i kultywowane. Tradycyjne zajęcia mieszkańców takie jak rolnictwo i flisactwo przetrwały do dzisiejszych czasów i w dalszym ciągu zajmują ważne miejsce w życiu codziennym wsi. Flisactwo znalazło zastosowanie jako jedna z głównych atrakcji regionu, kultywujących tradycyjne rzemiosło oraz stroje ludowe. Bliskość przejść granicznych wywarła wpływ na język (naleciałości słowackie, węgierskie i rumuńskie), kulturę, tradycję oraz pochodzenie ludności.

Historia

Sromowce Wyżne są jedną z najstarszych osad u stóp Pienin. Jej dzieje sięgają już czasów przedhistorycznych. Znaczenie i historyczne pochodzenie nazwy wsi nie jest w zupełności jasne. Pierwotnie przekopywano lasy na tych terenach i tworzono zaporę uniemożliwiającą przekroczenie Dunajca, co, według niektórych źródeł znalazło odzwierciedlenie w ówczesnej nazwie osady, Przekop. Inne podają nazwę Szram, co w języku niemieckim oznacza szczelinę skalną. Może ona również pochodzić od postaci Szrama, założyciela wioski. W XIII wieku wieś stanowiła własność starosądeckiego zakonu Klarysek. Jej położenie, pomiędzy warowniami Czorsztynem i Niedzicą, na polsko-węgierskim szlaku trans-karpackim miało ogromny wpływ na dalszy rozwój osady. W 1334 roku nastąpił podział Sromowiec na Wyżne i Niżne. Osada znana jest również jako miejsce historycznego spotkania króla Władysława Jagiełły z Zygmuntem Luksemburczykiem w 1423 r. Do końca XVI wieku Sromowce wchodziły w skład 12 niewielkich osad starostwa czorsztyńskiego, a wiek XVIII przyniósł rządy austriackie i rodziny Drohojowskich. W 1925 r. Olga Małkowska, nazywana harcmistrzynią Rzeczypospolitej, założyła w Sromowcach Wyżnych Szkołę Pracy Instruktorskiej i Pracy Harcerskiej przekształconej w późniejszych latach na gimnazjum Orle Gniazdo, Watre, Dom Ludowy i czorsztyńską Pustelnię.

Informacje praktyczne

Dojazd

  • samochodem

Sromowce Wyżne leżą ok. 5 km na wschód od Niedzicy i ok. 4 km od Zamku w Niedzicy. Z obu miejsc należy kierować się na południe i dalej na południowy wschód drogą prowadzącą do przejścia granicznego ze Słowacją.

Droga nr 969 (w stronę Krościenka nad Dunajcem i Szczawnicy) prowadzi z Nowego Targu do Krośnicy, skąd należy udać się dalej drogą lokalną do Sromowiec Wyżnych lub zjechać z drogi w Dębnie i przez Frydman i Falsztyn dojechać Jeziora Czorsztyńskiego i dalej do Zamku w Niedzicy. Z Zakopanego należy kierować się przez Bukowinę Tatrzańską i Białkę Tatrzańską skąd droga lokalna prowadzi przez Trybsz, Łapsze Wyżne i Łapsze Niżne do Niedzicy.

  • autobusem

Do Sromowiec nie ma bezpośredniego dojazdu pociągiem jednak można dojechać autobusem PKS do Nowego Targu i stamtąd busem w kierunku Sromowiec Niżnych (odjazd mniej więcej co godzinę). Można również dojechać autobusem PKS do Szczawnicy (końcowy przystanek spływu Dunajcem) i stamtąd łodziami do przysiółku Kąty.

Pobyt

Znaczący rozwój agroturystyki nastąpił od czasu powstania Zbiornika Czorsztyńskiego i wyciągu na stoku Sosny. Obecnie z noclegu można skorzystać w kilkudziesięciu gospodarstwach agroturystycznych i pokojach gościnnych. Co roku przybywa coraz więcej miejsc noclegowych, oferujących komfortowe warunki pobytu i tradycyjną kuchnię We wsi znajdują się 4 sklepy wielobranżowe, Karczma u Wojtasa, urząd pocztowy, sklepik z pamiątkami oraz bacówka. Ze Sromowiec Wyżnych dość często kursują również busy, którymi można wybrać się do Niedzicy lub na spływ Dunajcem i łodzią dostać się do innych miejscowości w okolicy.

Autor tekstu: Monika Błażejewska

Autor zdjęć: Jarosław Lipiński