Ustroń jest gminą i malowniczo położonym miastem-uzdrowiskiem w powiecie cieszyńskim w województwie śląskim. Miasto podzielone jest na 8 jednostek pomocniczych – osiedli: Polanę, Poniwiec, Ustroń Górny, Ustroń Dolny, Zawodzie, Hermanice, Lipowiec i Nierodzim oraz 2 inne części: Dobkę i Jaszowiec. Ustroń położony jest w Beskidzie Śląskim w dolinie rzeki Wisły pomiędzy Czantorią Wielką (995 m n.p.m.) i Równicą (884 m n.p.m.). Miasto Ustroń sąsiaduje od wschodu z miejscowością Brenna, od północy z miejscowością Harbutowice, od zachodu z miejscowością Cisownica, a od południa z miastem Wisła. Ustroń jest także dobrą bazą wypadową do Cieszyna (ok. 15 km), Istebnej (ok. 25 km), Koniakowa (ok. 28 km) czy Szczyrku (ok. 32 km).
Nazwa Ustroń wywodzi się od miejsca zacisznego, ustronnego. Istnieją także legendy głoszące, że tu właśnie nad brzegiem Wisły jeden z oddziałów tatarskich spalił w 1241 r. kilkuset polskich jeńców, skąd nazwa ustrina lub ustrinum, tzn. pogorzelisko z ciał ludzkich (łac. ustor – palący trupy).
Turystyka
Ustroń położony jest w sąsiedztwie Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego, który obejmuje pasmo górskie Czantorii oraz Baraniej Góry. Miasto jest bardzo dobrą bazą wypadową w góry, a w szczególności na Wielką Czantorię. Wejście na czerwony szlak znajduje się przy PKP Ustroń Polana (oddalone o ok. 3 km od centrum miasta – 35 min pieszo), a dotarcie na Wielką Czantorię zajmuje ok. 2h (3,2 km). Można także wybrać szlak niebieski rozpoczynający się przy PKP Ustroń (oddalone o 1,3 km od centrum miasta – 16 min pieszo) ciągnący się do Chaty na Czantorii i następnie na Wielką Czantorię. Trasa ta ma długość 6,7 km i dotarcie do celu zajmuje ok. 2 h 40 min. Z Czantorii Wielkiej można wybrać się na wycieczkę np.: na Czantorię Małą (czarny szlak 3 km, ok. 40 min), na Soszów Wielki przez Przełęcz Beskidek (szlak czerwony 5,3 km, ok. 1h 50 min) czy do czeskiej miejscowości Nydek (szlak niebieski i czerwony 5 km, ok. 1h 30 min).
Na ciekawą wycieczkę można także wybrać się z Ustronia na Równicę. Z PKP Ustroń prowadzi czerwony szlak o długości 4,1 km (droga zajmie ok. 1h 40min), można także dotrzeć na Równicę z PKP Ustroń Polana czerwonym szlakiem o długości 4 km (droga zajmie ok. 1h 30min).
Będąc w Ustroniu warto także wejść na Orłową, skąd można podziwiać piękny widok na Równicę, Ustroń i Wisłę. Dotrzemy tam z PKP Ustroń Polana zielonym szlakiem o długości 4,1 km (droga zajmie ok. 1h 30 min).
Jednym z ciekawszych zabytków Ustronia jest drewniany Kościół p.w. św. Anny w Nierodzimiu. Kościół wybudowano w 1769 r., znajduje się w nim kilkanaście obrazów olejnych z 2 poł. XVIII w. i pocz. XIX w. Inne interesujące zabytki to: Kościół p.w. św. Klemensa z 1787 r. znajdujący się w centrum Ustronia, Kościół ewangelicki p.w. apostoła Jakuba Starszego z 1835 r. – największy obiekt sakralny w Ustroniu, Kościół p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego z 1810 r., Muzeum Etnograficzne – Stara Zagroda oraz Zabytkowe obiekty fabryczne związane z historią miejscowego hutnictwa i kuźnictwa.
Atrakcje turystyczne w Ustroniu:
- Leśny Park Niespodzianek w Ustroniu Zawodziu – park pełen ścieżek edukacyjno-rekreacyjnych. Swobodnie wśród zwiedzających przemieszczają się muflony i daniele, a w zagrodach można oglądać: żubry, jelenie szlachetne, sarny, dziki, żbiki i jenoty. O wyznaczonych porach prezentowane są ptaki drapieżne i sowy podczas ich lotów.
- Park Dinozaurów w Ustroniu – główną atrakcją parku jest ścieżka edukacyjna, przy której znajdują się ruchome eksponaty dinozaurów.
- Park Linowy na górze Równica – świetna zabawa zarówno dla dzieci jak i dorosłych w pięknym miejscu widokowym, park składa się z 5 tras o łącznej długości ponad 1 km i 68 przeszkód.
- Kolej Linowa Czantoria – wyciąg krzesełkowy na stoku góry Czantoria, stacja dolna 389 m n.p.m., stacja górna 851 m n.p.m., długość trasy kolei 1640 m, czas przejazdu ok. 17 min.
- Letni Tor Saneczkowy na Czantorii – tor saneczkowy o długości 710m, znajduje się przy górnej stacji kolei liniowej, różnica poziomów toru to ok. 50m.
- Polanka pod Czantorią – głównymi atrakcjami są: pokonanie ponad 100 metrowej trasy w Kuli Zorba, 7 metrowa ściana wspinaczkowa, strzelnica i zjazd pontonem po specjalnym torze.
- Muzeum Chirurgii – znajdują się tu m.in. obrazy sugestywnie przekazujące wiedze o leczeniu chirurgicznym, filmy prezentujące zabiegi chirurgiczne oraz biogramy wielu słynnych lekarzy i chirurgów województwa śląskiego.
- Liczne baseny, baseny lecznicze, sauny, grota solna – Ustroń to uzdrowisko podgórskie posiadające naturalnie występujące wody mineralne i borowiny.
- Pijalnia Wód w Parku Zdrojowym – pijalnia znajduje się w nowoczesnym przeszklonym budynku, obok pijalni jest fontanna z wodą solankową.
- Trasy spacerowe Ustronia: Szlak Miejski, Szlak Sanatoryjny, Szlak Nadwiślany, Czarny Szlak do Jaszowca, Szlak Jeleniczka, Szlak Leśny, Szlak Widokowy.
- Staw Kajakowy – można tu wypożyczyć kajaki oraz rowery wodne.
W Ustroniu znajduje się także kilka wypożyczalni rowerów oraz wypożyczalnia quadów i skuterów. Przez miasto przebiega wiele tras rowerowych o różnym stopniu trudności.
Ustroń zimą
Zimą w Ustroniu i najbliższej okolicy działa kilka wyciągów narciarskich. Kolej Linowa Czantoria dysponuje pięcioma wyciągami:
- Wyciąg krzesełkowy – 1640 m , 2 trasy zjazdowe:
- Trasa nr 1 Czerwona – 1900 m (trudna)
- Trasa nr 2 Niebieska – 2600 m (średnia)
- Wyciąg orczykowy „Faturka” – 670 m (trasa średnia)
- Wyciąg talerzykowy „Stokłosica” – 198 m (trasa łatwa)
- Wyciąg talerzykowy „Solisko” – 340 m (trasa łatwa)
- Wyciąg talerzykowy Czantoria – Polanka – 250 m (trasa łatwa)
Wyciąg krzesełkowy Poniwiec Mała Czantoria – trasa o długości 900 m, przy dolnej stacji działa wyciąg dla dzieci.
Kolej Linowa Palenica – Jaszowiec z wyciągiem krzesełkowym, 1000 m (trasa średnia).
W Ustroniu przygotowano także 6 km tras narciarskich biegowych na bulwarach nadwiślanych. Co więcej, bulwar jest oświetlony i można biegać nawet po zmroku. Innymi zimowymi atrakcjami Ustronia są organizowane kuligi i ogniska
Demografia
Ustroń zamieszkuje ok. 16000 mieszkańców
Kultura i folklor
W Ustroniu znajduje się 6 Parafii Rzymsko-Katolickich oraz 4 wspólnoty protestantów: Kościół Ewangelicko-Augsburski, Kościół Adwentystów Dnia Siódmego, Kościół Wolnych Chrześcijan w RP oraz Kościół Zielonoświątkowy.
Muzeum Ustrońskie dysponuje wieloma ciekawymi wystawami stałymi m.in.: ekspozycja etnograficzna, dawne zabawki dla dzieci, ekspozycja dotycząca historii Ustronia, ekspozycja rękodzieła lokalnych twórców oraz wystawami czasowymi. W Muzeum Zbiory Marii Skalickiej znajduje się wiele dzieł sztuki, rękodzieł oraz innych eksponatów związanych z regionem. W miejscowości działa także Miejski Dom Kultury Prażakówka, przy którym funkcjonują różne zespoły artystyczne: taneczne, wokalno-instrumentalne, plastyczne, rękodzieła oraz koła zainteresowań: komputerowe i szachowe. Co dwa lata w Prażakówce odbywa się Festiwal Chórów Śląskich. W Ustroniu znajduje się także Amfiteatr, który ma 2000 miejsc i zadaszoną scenę. Są tu organizowane masowe imprezy kulturalne takie jak: Ustrońska Majówka, Dzieci Dzieciom, Dzieci Rodzicom, Ustrońska Jesień Muzyczna, Festyn Miast Partnerskich, cotygodniowe wakacyjne koncerty i kabaretony.
Dla mieszkańców Ustronia tradycyjnym ubiorem był strój górali Beskidu Śląskiego. Kobiety nosiły dwie koszule: ciasnochę i kabotek. Ciasnocha pełniła głównie funkcje bielizny spodniej. Kobotek zdobiły czarne lub czerwone hafty wykonane krzyżykiem istebniańskim. Dolna część stroju damskiego stanowiły dwie zapaski – jedna obszerniejsza, a druga węższa obejmująca przód. Okryciem wierzchnim był kożuch, gunia i łoktusza. Panny chodziły z odkrytą głową, a mężatki nosiły czepki i chustki. Charakterystycznym elementem stroju męskiego był kapelusz nazywany kłobukiem. Koszule męskie były długie (zawsze wpuszczone w spodnie), lniane z haftami wykonywanymi krzyżykiem istebniańskim. Dolną częścią stroju męskiego były spodnie, najczęściej wykonane z białego sukna. Ubiorem wierzchnim była kamizelka zwana bruclikiem. Tradycyjnym obuwiem zarówno męskim jak i damskim były kyrpce. Stroje tradycyjne górali Beskidu Śląskiego wyszły z użycia pod koniec XIX w. Obecnie można je obejrzeć w Muzeum Ustrońskim, Muzeum Zbiory Marii Skalickiej oraz podczas corocznych Ustrońskich Dożynek
Historia
Pierwsze wzmianki o Ustroniu pochodzą z 1305 roku. Do lat 70 – tych XVIII w. Ustroń był osadą pastersko – rolniczą. W 1772 roku osada stała się o środkiem hutnictwa żelaza i przemysłu maszynowego. W XIX w. w okolicach Ustronia odkryto źródło wód żelazistych i pokłady borowiny. Już w 1901 roku powstał Zakład Kąpieli Borowinowych, gdzie przeprowadzano zabiegi lecznicze. W pierwszej połowie XX w. uregulowano brzegi Wisły, dokonano elektryfikacji wsi, zadbano o tereny zielone Ustronia.
Ustroń uzyskał prawa miejskie 28 grudnia 1956 roku. Status uzdrowiska przyznano miastu w roku 1967. Zaczęły wtedy powstawać liczne ośrodki wypoczynkowe, lecznicze i rehabilitacyjne. Obecnie Ustroń odwiedzają zarówno kuracjusze korzystający z bogatej oferty ośrodków leczniczych, a także turyści doceniający górski klimat, nastawieni na aktywny wypoczynek.
Z Ustroniem związanych było wiele znanych osób:
Jan Cholewa – chorąży pilot Polskich Sił Powietrznych w okresie II wojny światowej,
Paweł Czudek – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPSD i PPS,
Jan Durczak – działacz socjalistyczny i związkowy, poseł na Sejm,
Edward Gierek – polityk, I sekretarz KC PZPR w latach 1970-80,
Karol Kotschy – teolog i botanik,
Theodor Kotschy – syn Karola, botanik i podróżnik,
Adolf Palowicz – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPS,
Karol Semik – działacz spółdzielczy i związkowy, żołnierz PSZ na Zachodzie,
Jan Szczepański – wybitny socjolog,
Józef Sztwiertnia – działacz spółdzielczy i związkowy, polityk PPSC i PPS,
gen. Jerzy Ziętek – wojewoda katowicki, mieszkaniec Ustronia.
Obecnie znane osoby związane z Ustroniem to trzej polscy sportowcy:
Kajetan Kajetanowicz – kierowca rajdowy, mieszka w Ustroniu.
Piotr Żyła – skoczek narciarski, wychował się w Ustroniu, obecnie w jego domu rodzinnym rodzice skoczka prowadzą pensjonat.
Adrian Sikora – piłkarz, reprezentant Polski, urodzony w Ustroniu.
Informacje praktyczne
W Ustroniu znajduje się 55 obiektów noclegowych. Każdy znajdzie dla siebie miejsce odpowiadające własnym preferencjom. Do dyspozycji gości są hotele, ośrodki wypoczynkowe, rehabilitacyjne i lecznicze, wille, pensjonaty, gospodarstwa agroturystyczne oraz pokoje gościnne. W Ustroniu znajdują się także 2 schroniska: Schronisko Górskie PTTK „Równica” oraz Schronisko Młodzieżowe PTSM „Wiecha”.
Ustroń dysponuje atrakcyjną bazą gastronomiczną – jest to ok. 50 różnorodnych obiektów: restauracje, pizzerie, pierogarnie, naleśnikarnie, kawiarnie, bary, a także karczmy serwujące specjały kuchni regionalnej.
W Ustroniu znajduje się 25 sklepów spożywczych (w tym supermarkety), 8 aptek, 10 bankomatów oraz poczta. Na rynku można bezpłatnie korzystać z Internetu (Hot-spot).
Komunikacje miejską w Ustroniu zapewnia przewoźnik WISPOL. Obsługuje linie na trasach:
Cieszyn -Ustroń Zawodzie – Wisła – Przełęcz Salmopolska,
Cieszyn – Ustroń Centrum – Wisła – Koniaków Ochodzita,
Cieszyn – Ustroń Centrum – Wisła – Jaworzynka Trzycatek,
Cieszyn – Ustroń Centrum – Jawornik Centrum – Wisła Centrum – Wisła Czarne,
Ustroń Zawodzie – Jawornik Centrum – Wisła Czarne, Cieszyn – Ustroń Zawodzie – Ustroń Równica.
Dojazd samochodem do Ustronia z Warszawy przez Częstochowę, Siewierz, Tychy i Bielsko-Białą (395 km) zajmie ok. 4h 23min. Podróż pociągiem z Warszawy do Ustronia (z przesiadką w Katowicach) zajmie ok. 6h 10min. Z Warszawy do Ustronia kursuje także autobus, podroż trwa ok. 9h 10 min.
Z Krakowa do Ustronia drogą A4 do Chrzanowa i następnie drogą przez Oświęcim i Bielsko-Białą dotrzemy w 2h i 15min (127 km). Podróż pociągiem z Krakowa do Ustronia (z przesiadką w Katowicach) zajmie ok. 4h 10min. Autobusem z Krakowa do Ustronia dotrzemy w 3h 10min.
Z Katowic do Ustronia dojedziemy przez Mikołów, Żory i Skoczów zaledwie w 1h 20min (77,5 km). Podróż pociągiem z Katowic do Ustronia zajmie ok. 1h 50min. Autobusem Z Katowic do Ustronia dojedziemy w ok. 2h.
Gospodarka
Ustroń ma bardzo dobrze rozwinięty sektor usług, co wynika z turystycznego i uzdrowiskowego charakteru miasta. Największym pracodawcą jest Przedsiębiorstwo Uzdrowiskowe Ustroń S.A. zatrudniające 550 osób. Duża część mieszkańców jest zatrudniona w innych hotelach, szpitalach, sanatoriach i domach wypoczynkowych. Mieszkańcy Ustronia znajdują zatrudnienie nie tylko w usługach turystycznych, ale także w zakładach przemysłowych. Najstarszy i największy zakład przemysłowy w okolicy Ustronia to Kuźnia Polska w Skoczowie. W porównaniu z powiatem czy województwem, poziom bezrobocia w mieście jest niski i ciągle ma tendencję spadkową.
TOP Lista – co trzeba zobaczyć
1) Wielka Czantoria
2) Kościół p.w. św. Anny w Ustroniu Nierodzimiu
3) Równica
4) Leśny Park Niespodzianek
5) Mała Czantoria
Autor: Sylwia Seremak